Có người đi cả một đời để tìm đường về nhà. Nhưng cũng có người… chưa từng bước chân ra khỏi cửa. Họ sống, lớn lên, lập gia đình, rồi già đi, rồi chết. Như một vòng quay khép kín. Không một lần tự hỏi: “Tôi là ai? Tôi đang sống để làm gì?”
Còn bạn… bạn đang ở đâu trên hành trình đó?
Có thể bạn đang bước đi. Cũng có thể bạn đang ngồi xuống lần đầu tiên, sau nhiều năm chạy theo thế gian. Hoặc cũng có thể, bạn đã về đến nhà, chỉ là chưa nhận ra căn nhà ấy ở đâu trong tâm mình.
Trong thế giới hỗn loạn hôm nay nơi mà mọi tiếng ồn đều được tô vẽ bằng hào nhoáng, và mọi im lặng đều bị xem là kém giá trị người ta tưởng rằng phải thật nổi bật thì mới đáng sống. Phải làm điều lớn lao, phải “khác biệt”, phải “biết nói”, phải “biết tranh luận”… Nhưng mấy ai hỏi: sống như thế để làm gì? Và liệu sống như thế… có đang sống thật không?
Có những người cả đời đi chùa, lạy Phật, tụng kinh, ăn chay. Họ thành kính, họ cung kính. Nhưng trong tâm, họ vẫn ganh ghét, vẫn chấp nhặt, vẫn muốn hơn thua với đời. Có người chưa từng biết đến kinh sách, chưa từng nghe đến chữ “tu”, nhưng trong cách sống lại đầy bình an. Họ không toan tính, không tổn hại ai, và họ sống trọn với những gì đang có.
Chúng ta vẫn quen nghĩ: tu là phải mặc áo nâu, cạo tóc, vào chùa. Nhưng đạo không nằm ở chiếc áo, không nằm ở mái chùa. Tu không phải là hành động bên ngoài, mà là một cuộc trở về bên trong. Một cuộc trở về thật lặng lẽ nhưng rất sâu.
Và hành trình tu tập, hành trình tỉnh thức, hành trình khám phá bản lai diện mục của chính mình vốn dĩ không có khuôn mẫu. Nó có thể khởi sinh từ một câu hỏi vu vơ trong một chiều mưa. Cũng có thể bắt đầu từ một cơn đau mất mát nào đó. Đôi khi, nó chẳng cần lý do gì cả chỉ là… đến lúc.
Trong video này, chúng ta không nói về một tôn giáo cụ thể. Cũng không bàn đến những lý thuyết triết lý cao xa. Chúng ta chỉ cùng nhau soi chiếu lại đời sống để thấy rằng: có ba kiểu người mà bạn nhất định sẽ gặp, nếu bạn thật sự bước chân trên hành trình tâm linh. Và cũng có thể, bạn sẽ nhận ra: bạn đã từng là một trong số họ, hoặc đang là, hoặc sẽ là.
Ba kiểu người đó không phải để phân loại ai cao ai thấp. Không phải để so sánh ai hơn ai. Mà để thấy được: con đường tu là con đường ai cũng phải tự đi, mỗi người một kiểu, nhưng đều có những dấu mốc giống nhau.
Và nếu bạn có thể nhận ra mình đang ở đâu bạn sẽ biết bước tiếp thế nào.
Kiểu người đầu tiên là người chưa từng rời khỏi nhà. Nghĩa là gì? Họ không tin vào nhân quả, không đọc kinh sách, không quan tâm đến tâm linh, cũng chẳng bao giờ đặt câu hỏi về cuộc sống. Họ sống theo bản năng vui thì cười, buồn thì chửi, khổ thì than, sướng thì mừng. Họ thuận theo nghiệp, và cũng thuận theo phiền não của chính mình.
Nhưng họ không xấu. Họ chỉ đang say ngủ trong vòng lặp của chính mình.
Kiểu người thứ hai là người đã bắt đầu thức giấc. Họ bắt đầu nghi ngờ về đời sống này. Bắt đầu tự hỏi: “Tại sao mình lại sinh ra, sống rồi chết đi như vậy?” Và từ đó, họ tìm đọc kinh sách, đi chùa, học thiền, thực hành giới luật. Nhưng cũng từ đây, họ có thể bị mắc kẹt vào chính sự “hiểu biết” của mình.
Kiểu người thứ ba là người đã thấy được con đường, và… quay về. Họ có thể sống giữa đời thường như bao người, nhưng trong tâm thì đã thảnh thơi. Họ không lên tiếng dạy bảo ai, không bắt ai theo mình, không chỉ trích thế gian. Họ sống với một tâm không dính mắc. Nhẹ như mây. Trầm như suối. Và ai hữu duyên gặp họ, sẽ nhận ra ánh sáng từ chính sự im lặng của họ.
Có người chọn sống ẩn dật trên núi cao. Có người chọn quay về giữa phố chợ. Nhưng cái quan trọng không phải là họ ở đâu mà là tâm họ có còn vướng bận hay không.
Và như thế, ba kiểu người tu ấy như ba nấc thang trên cùng một hành trình. Mỗi người là một giai đoạn, không ai hơn ai. Chỉ là, người đi trước thì có thể nhìn thấy người đi sau. Người đi sau thì có thể ngưỡng vọng người đi trước.
Bạn đang ở bậc nào?
Chúng ta sẽ cùng nhau đi sâu vào từng kiểu người này, từng tâm thức này, từng bước chân trên con đường tìm về chính mình trong phần tiếp theo của video.
1 NGƯỜI CHƯA RỜI KHỎI NHÀ
Có những người sống cả đời… mà chưa từng sống một ngày nào thật sự.
Họ thức dậy, đi làm, ăn uống, sinh con, dựng nhà, rồi già đi. Một vòng tròn lặp lại, trơn tru như một cỗ máy được lập trình sẵn. Họ cười khi có tiền. Họ tức giận khi bị chửi. Họ sợ hãi khi bệnh. Họ hạnh phúc khi được khen. Và họ buồn bã khi bị chê.
Họ sống theo bản năng. Thuận theo nghiệp cũ. Có gì xài nấy. Có bao nhiêu tham, sân, si thì dùng hết bấy nhiêu. Giống như một đứa trẻ chưa từng được dạy cách trưởng thành về tinh thần. Mà thật ra, có ai dạy đâu? Xã hội chỉ dạy cách giành phần hơn, cách mưu cầu hạnh phúc vật chất, cách không để thua thiệt giữa đời. Nhưng không ai dạy… cách sống cho ra một kiếp người.
Người như thế, ta gặp rất nhiều. Có thể là người thân của ta. Có thể là đồng nghiệp, bạn bè, hàng xóm. Và có thể… chính ta, ở một thời điểm nào đó trong quá khứ.
Họ không xấu. Họ cũng không đáng bị khinh thường. Họ chỉ chưa tỉnh.
Tâm thức họ vẫn đang say ngủ trong một cơn mộng. Một giấc mơ tưởng rằng đời là tất cả những gì đang xảy ra ngoài kia chiếc xe, căn nhà, đứa con ngoan, chức vụ cao, danh vọng vang… Và rồi, trong giấc mơ ấy, họ cố gắng níu kéo, giành giật, bảo vệ những thứ vốn dĩ mong manh như sương sớm.
Người chưa rời khỏi nhà là người chưa từng đặt ra cho mình một câu hỏi: “Mình là ai giữa cuộc đời rộng lớn này?”
Họ tin rằng đời là chuỗi việc phải làm. Là tiền phải kiếm. Là nhà phải xây. Là con phải cưới chồng, gả vợ. Là mồ yên mả đẹp. Là tiếng thơm để lại. Và thế là đủ.
Họ không biết rằng, có một thế giới khác đang chờ bên trong một thế giới mà chỉ khi ta chịu ngồi xuống, im lặng, và quay vào, thì mới có thể nhìn thấy.
Tâm họ chưa từng được dạy cách quan sát chính mình. Khi giận, họ nghĩ người khác sai. Khi buồn, họ đổ lỗi cho hoàn cảnh. Khi thất bại, họ trách số phận. Khi được khen, họ hả hê. Khi bị chê, họ tức tối. Không phải vì họ ác, mà vì họ không biết rằng có một con đường khác để sống.
Đừng vội trách họ. Vì có thể ngày hôm qua, chính ta cũng từng sống như thế.
Người chưa rời khỏi nhà, nhìn đâu cũng thấy lỗi. Thấy cuộc sống bất công. Thấy thế gian độc ác. Thấy người khác may mắn hơn mình. Nhưng họ không bao giờ tự hỏi: “Tâm mình đang ở đâu trong tất cả những điều ấy?”
Họ ăn uống, làm việc, vui chơi, yêu đương… như một kịch bản có sẵn. Họ không sống trong giây phút hiện tại. Mà sống trong sự phản ứng liên tục với thế giới. Như một mặt hồ bị quăng vào biết bao hòn đá chẳng bao giờ yên.
Và rồi, một ngày kia, họ bệnh. Họ mất mát. Họ trắng tay. Họ mất người thương. Họ rơi vào đáy cùng của khổ đau.
Và chỉ lúc đó câu hỏi đầu tiên mới xuất hiện: “Tại sao mình khổ như vậy?”
Câu hỏi ấy nếu giữ được đủ lâu trong tim sẽ mở ra cánh cửa đầu tiên của tỉnh thức. Còn nếu không, họ sẽ quay lại vòng lặp cũ, và tiếp tục sống như chưa từng đau khổ.
Đáng buồn thay, phần lớn nhân loại vẫn đang sống như vậy. Họ làm việc, yêu đương, cãi vã, hờn giận, chê bai, đố kỵ… mà không hề biết mình đang bị dẫn dắt bởi một thứ gì đó rất cũ kỹ trong tâm gọi là nghiệp.
Nghiệp không phải là hình phạt. Nghiệp là thói quen tâm lý đã ăn sâu. Mà nếu không nhận ra, ta sẽ sống theo nó như một con robot được điều khiển bởi những cảm xúc mù quáng.
Người chưa rời khỏi nhà… cũng có thể là một vị giám đốc. Một giáo sư. Một người có tiếng nói trong xã hội. Nhưng nếu chưa từng tự nhìn lại chính mình, chưa từng nghi ngờ về lối sống của bản thân, thì họ vẫn đang đứng yên trong căn nhà của vô minh.
Và điều đau lòng là căn nhà đó ngày càng được xây chắc bằng những lớp gạch của tự hào, của ảo tưởng, của sự ngộ nhận về “cái tôi” mà họ đang tin là thật.
Căn nhà ấy… ấm áp nhưng tù túng. Đầy đủ nhưng nghẹt thở. Bởi vì nó không có cửa sổ để nhìn ra bên ngoài cũng không có gương để soi vào bên trong.
Người chưa rời khỏi nhà chính là người chưa từng hỏi một cách nghiêm túc rằng: “Tôi đang sống kiểu gì vậy?”
Không phải họ không có cơ hội. Mà vì tâm họ chưa sẵn sàng để thấy. Giống như trong đêm tối, ánh sáng không thể ép buộc ai phải nhìn nếu họ còn đang thích mê trong giấc mộng.
Và do đó, điều duy nhất ta có thể làm khi gặp họ… là giữ lòng từ bi.
Không lên án. Không ép buộc. Không vội nói về đạo.
Chỉ cần sống với một sự hiện diện đủ chánh niệm. Biết đâu… một ngày nào đó, khi gió thổi nhẹ qua, khi nỗi khổ đủ lớn, khi trái tim họ bắt đầu thấy trống rỗng giữa những thứ tưởng là “thành công” thì họ sẽ khẽ khàng cất bước đầu tiên…
…ra khỏi căn nhà mà họ đã ngủ yên quá lâu.
2 TIẾNG GÕ NHẸ TRÊN CỬA TÂM
Không phải ai cũng được đánh thức bởi tiếng chuông chùa.
Có người… chỉ cần một câu hỏi bật lên trong lòng, nhẹ như gió thoảng:
“Chẳng lẽ… đời người chỉ là làm, ăn, ngủ, sinh con rồi chết đi?”
Câu hỏi ấy không quá lớn, cũng không ồn ào. Nó không kéo sập một thế giới. Nhưng nó đủ để làm lung lay một cánh cửa bên trong. Một cánh cửa mà từ trước đến nay, người ta vẫn nghĩ là tường. Tường vững, tường chắc không ai nghĩ có lối đi sau đó.
Chỉ đến khi có điều gì đó trong đời không còn như cũ thì cánh cửa ấy mới khe khẽ rung lên…
Có người đến đó vì mất mát mất người thân, mất niềm tin, mất phương hướng. Có người đến vì một cơn bệnh không báo trước. Có người đến từ một lần thất bại ê chề, khi nhận ra danh vọng và tiền tài không thể vá nổi lỗ hổng trong lòng. Và cũng có người đến… chỉ từ một giấc mơ lạ kỳ một hình ảnh, một cảm xúc khiến họ bần thần suốt nhiều ngày sau đó.
Dù bằng cách nào, thì khoảnh khắc đó chính là sự thức tỉnh sơ khởi bước chân đầu tiên ra khỏi căn nhà vô minh.
Không ai biết được khi nào tiếng gõ ấy vang lên. Nhưng một khi đã vang, thì không ai có thể hoàn toàn quay trở lại làm người cũ.
Từ đó, những gì trước đây từng rất quan trọng bỗng trở nên nhạt đi. Cuộc chạy đua để thành công không còn hào hứng như trước. Những cuộc tranh cãi về đúng sai không còn sức nặng. Người ta bắt đầu thấy mình… đang sống mà như chưa từng sống.
Họ bắt đầu tìm đọc. Những trang sách mà ngày xưa họ cho là nhàm chán, nay lại trở nên sống động. Những câu chuyện về Phật, về đạo, về những người sống tĩnh lặng bỗng gieo vào lòng họ những hạt giống không tên.
Họ nghe pháp thoại. Họ vào chùa. Họ tập ngồi thiền. Ban đầu, có thể chỉ vì tò mò, hoặc mong được giải thoát khỏi khổ đau nhất thời. Nhưng rồi, dần dần… một thứ ánh sáng nào đó bắt đầu le lói trong tâm.
Họ chưa hiểu hết. Họ vẫn còn nhiều nghi hoặc. Nhưng họ biết rõ: mình không thể quay lại sống như xưa được nữa.
Giai đoạn này thường đi kèm với sự giằng xé. Bên trong họ là một cuộc chiến giữa cái cũ và cái mới, giữa niềm tin cũ và sự thật vừa hé lộ. Giống như người vừa thức dậy giữa một giấc mộng dài: họ chưa biết đâu là thật, đâu là giả nhưng họ biết rõ: mình không còn muốn ngủ nữa.
Người ở giai đoạn này thường nhạy cảm. Họ dễ xúc động trước những điều đơn giản. Họ cũng có xu hướng cô đơn hơn, vì những người xung quanh vẫn đang sống trong giấc mộng mà họ vừa bước ra. Họ bắt đầu thấy… thế gian có gì đó không ổn.
Điều này dễ khiến họ rơi vào hai thái cực:
Một là quay lại sống như cũ, giả vờ như chưa từng nghi ngờ gì nhưng sống trong trống rỗng.
Hai là trở nên cực đoan, cố gắng phủ nhận tất cả những gì cũ, mong muốn thay đổi ngay lập tức, thậm chí áp đặt những phát hiện mới của mình lên người khác.
Cả hai con đường ấy đều dễ rơi vào sai lệch nếu người đó không đủ từ bi với chính mình.
Bởi vì giai đoạn này là giai đoạn chuyển mình và mọi sự chuyển mình đều cần được ấp ủ nhẹ nhàng.
Người vừa tỉnh dậy không cần ai lôi họ chạy ngay ra ngoài nắng. Họ cần một khoảng lặng. Một hơi thở sâu. Một bàn tay lặng lẽ nắm lấy, không kéo đi đâu cả chỉ cần hiện diện.
Nếu bạn đang ở giai đoạn này, xin hãy hiểu rằng: bạn không cô đơn.
Tất cả những ai từng tỉnh thức đều đã đi qua cảm giác này cảm giác chơi vơi, lưng chừng, không biết phải tin vào điều gì, không biết đi tiếp thế nào. Đừng vội kết luận. Đừng vội bỏ cuộc. Đừng vội bắt bản thân phải “tu” theo khuôn mẫu nào cả.
Chỉ cần một điều: tiếp tục giữ cho ngọn lửa nhỏ trong tim được cháy.
Tiếp tục đặt câu hỏi. Tiếp tục quan sát chính mình. Tiếp tục lắng nghe sự rung động trong từng hơi thở.
Và rồi, chính bạn sẽ biết khi nào bước chân tiếp theo đến. Không cần ai dạy, cũng không cần ai dẫn.
Trong kinh có nói:
“Khi tâm khởi nghi, là hạt giống của trí tuệ bắt đầu nảy mầm.”
Nghi không phải để chối bỏ. Mà để đi sâu hơn.
Nghi không phải là không tin, mà là đang tìm cách thấy bằng chính đôi mắt của mình.
Thế nên, nếu bạn đang bối rối, đang chất vấn, đang không hài lòng với lối sống trước đây… hãy mừng.
Bởi đó là dấu hiệu bạn đã nghe được tiếng gõ nhẹ trên cánh cửa tâm mình.
Và từ giây phút ấy bạn không còn là người cũ nữa rồi.
3 BƯỚC RA KHỎI NHÀ, NHÌN ĐỜI BẰNG CẶP MẮT MỚI
Sau khi nghe thấy tiếng gõ nhẹ trong tâm, người ta bắt đầu cựa mình. Một sự thôi thúc từ bên trong khiến họ không còn muốn sống như trước nữa. Không ồn ào, không dữ dội, không phải là tiếng nổ lớn phá tan xiềng xích. Mà chỉ là… một bước chân nhẹ. Nhưng đủ để bắt đầu cuộc hành trình vĩ đại nhất đời người: cuộc hành trình trở về với chính mình.
Đó là lúc họ bước ra khỏi căn nhà vô minh nơi từng bao bọc họ trong một thứ an toàn giả tạm.
Và thế giới nhìn từ bên ngoài chẳng thay đổi gì nhiều. Người vẫn đi, xe vẫn chạy, đời vẫn hối hả như chưa từng có gì xảy ra. Nhưng với người mới bước ra khỏi nhà, mọi thứ không còn như cũ nữa.
Họ nhìn đời bằng cặp mắt mới.
Một cặp mắt… lần đầu tiên biết quan sát thay vì phán xét.
Một cặp mắt… lần đầu tiên không chỉ nhìn ra ngoài, mà còn nhìn vào trong.
Khi một người bắt đầu bước lên con đường tâm linh, họ thường có sự hăng hái ban đầu rất mạnh. Giống như người vừa tìm thấy một nguồn nước mát giữa sa mạc khô cằn họ uống ngấu nghiến, họ muốn nói với mọi người xung quanh, họ mong người khác cũng uống như mình.
Họ đọc nhiều. Nghe pháp nhiều. Đi chùa nhiều. Có người tìm đến thiền. Có người nghiên cứu giáo lý. Có người say mê những lời dạy từ kinh sách cổ xưa.
Và đó là điều rất quý.
Nhưng cũng chính trong giai đoạn này, cái bẫy đầu tiên xuất hiện.
Bởi khi tri thức tăng lên, thì cái ngã cũng bắt đầu lớn lên theo.
Càng hiểu đạo, họ càng có xu hướng cho rằng mình đúng và người khác sai.
Càng biết nhiều giáo lý, họ càng muốn sửa người hơn là sửa mình.
Lúc này, người tu thường rơi vào một trạng thái đặc biệt: tu mà còn phân biệt.
Họ nhìn những ai chưa tu với ánh mắt thương hại. Họ chỉ trích những hành động sai trái của thế gian. Họ dễ nổi nóng khi người khác “không chịu hiểu đạo.” Họ nói về nhân quả, vô thường, giải thoát… nhưng chính họ lại bị ràng buộc trong khái niệm.
Họ quên mất rằng: biết đạo không có nghĩa là đang sống trong đạo.
Và nói đạo chưa chắc đã là người đang hành đạo.
Giai đoạn này giống như đứa trẻ vừa ra khỏi nhà, thấy thế giới rộng lớn mà mình chưa từng biết. Mọi thứ đều mới mẻ, nhưng cũng đầy nguy cơ. Nếu không đủ chánh niệm, người ta dễ rơi vào trạng thái mê đạo một cách cuồng tín mà không biết mình đã rời khỏi con đường.
Một người vừa bước ra khỏi bóng tối, thấy ánh sáng, sẽ rất dễ… chói mắt.
Và trong cơn chói đó, họ lại nhắm mắt, tưởng rằng mình đang mở.
Người tu lúc này rất cần sự kiên nhẫn và từ bi với chính mình. Không nên vội vàng áp dụng mọi điều học được để thay đổi người khác. Cũng không nên dùng đạo như một cái gậy để đi rao giảng, chỉ trích, hay tự tôn.
Bởi khi còn mong người khác “phải sống như mình”, thì tâm vẫn chưa tự tại.
Người thật sự bắt đầu tu sẽ thấy rằng: con đường này không phải để thuyết phục ai, mà để giải thoát chính mình khỏi sự phản ứng, khỏi vô minh, khỏi vọng tưởng.
Họ học cách quan sát cảm xúc. Họ bắt đầu thấy rõ sự sinh diệt của từng niệm khởi trong tâm. Khi nổi giận, họ không đổ lỗi cho người khác mà nhìn vào chính mình: vì sao mình giận? Mình đang chấp vào điều gì?
Từng chút một, họ thấy rõ: mọi khổ đau đều từ tâm mà ra. Và vì thế, hạnh phúc cũng phải từ chính nơi đó mà đến.
Tuy nhiên, cũng không ít người khi đến giai đoạn này, lại bị mắc kẹt trong… sự hình thức hóa của tu hành.
Họ nghĩ rằng: phải ăn chay, phải tụng kinh mỗi ngày, phải ngồi thiền đúng giờ, phải làm đúng những gì được dạy… thì mới là tu.
Điều đó không sai. Nhưng nếu chỉ dừng ở đó thì họ đang tu bằng vỏ ngoài, mà chưa chạm được tới phần cốt lõi bên trong.
Tu là quay về. Không phải quay về một nghi thức, mà quay về tâm biết.
Tâm biết khi mình giận. Tâm biết khi mình ham. Tâm biết khi mình ghen.
Tâm biết… và không chạy theo.
Người thật sự tu, dù đang làm việc giữa đời, cũng không bỏ mất chính mình. Họ sống giữa cuộc đời mà không bị cuốn đi. Họ biết rõ đâu là giả đâu là thật. Và họ học cách buông từng chút một mà không ép mình phải buông hết ngay.
Và rồi, đến một lúc, họ sẽ hiểu: đạo không nằm trong sách. Đạo không nằm trên môi. Đạo cũng không nằm trong chùa.
Đạo nằm trong từng khoảnh khắc họ tỉnh thức.
Khi họ rửa chén mà biết mình đang rửa chén. Khi họ nói mà biết mình đang nói. Khi họ giận mà vẫn giữ được lòng từ. Khi họ buồn mà không để bản thân trôi tuột.
Khi ấy… người tu không còn “cố gắng tu” nữa. Mà sống đạo như hơi thở. Nhẹ. Mềm. Và sâu.
Họ đã rời khỏi nhà.
Và họ đang bắt đầu nhìn đời bằng một cặp mắt chưa từng có trước đó.
4 TU MÀ CÒN NGÃ, CÒN MUỐN THẮNG
Sau một thời gian bước ra khỏi nhà, nhìn đời bằng cặp mắt mới, người tu bắt đầu đi vào giai đoạn đặc biệt: biết rõ mình đang tu. Và chính chỗ đó, một chiếc bẫy tinh vi bắt đầu giăng ra mà không phải ai cũng đủ tỉnh để nhận ra.
Khi người ta biết mình đang tu, khi họ tự ý thức được rằng “tôi đã hiểu nhiều hơn người khác”, “tôi đang sống tỉnh thức hơn người thường”, “tôi đang cố gắng vượt lên khỏi phiền não”… thì cái tôi tâm linh âm thầm hình thành. Một bản ngã mới ẩn sâu dưới lớp áo của đạo lý, thiền định và lời dạy trí tuệ.
Lúc này, cái ngã không còn mặc áo đời, mà bắt đầu mặc áo đạo. Và đôi khi, chiếc áo ấy lại dày và khó cởi hơn bất kỳ lớp áo thế tục nào.
Họ nói lời hiền lành, nhưng trong lòng vẫn muốn hơn người.
Họ đọc kinh, tụng chú, nhưng vẫn có sự tự hào ngấm ngầm rằng: “Tôi đang đi đúng hướng.”
Họ tham gia khóa tu, hành trì giới luật, nhưng vẫn len lén một mong cầu rằng: “Tôi sẽ đắc đạo trước người khác.”
Họ muốn thành tựu. Họ muốn chứng đắc. Họ muốn vượt qua người đời và đó… là một cuộc đua mới, chỉ khác là đang chạy bằng pháp thay vì bằng danh lợi.
Ta gọi giai đoạn này là: Tu mà còn ngã, còn muốn thắng.
Có thể bạn đã gặp người như thế. Cũng có thể… bạn từng là người như thế.
Những người này có thể trích dẫn kinh điển rất mượt. Họ có thể nói hàng giờ về vô thường, khổ, vô ngã. Nhưng họ không chấp nhận bị cắt ngang. Họ khó chịu nếu bị góp ý. Họ nóng giận nếu thấy ai “không hiểu đạo như mình”.
Và điều đau lòng là: họ không nhận ra rằng chính sự tự hào về việc tu hành ấy lại là chướng ngại lớn nhất trên đường đạo.
Giống như người trèo lên núi, nghĩ rằng mình đã cao hơn, nhưng không biết trên đỉnh cao nhất của tu hành là sự vô ngã tuyệt đối. Không có người tu. Không có người đạt đạo. Không có ai để thắng, và không còn ai để thua.
Khi còn muốn hơn người nghĩa là chưa thoát.
Khi còn muốn chứng đắc nghĩa là chưa buông.
Khi còn thấy mình “đang đúng” và người khác “còn sai” nghĩa là vẫn còn đứng trên bậc đầu tiên của thang tuệ.
Đây là cái bẫy tinh tế nhất. Vì nó không đến từ lòng tham tiền hay quyền lực mà đến từ tham pháp, tham đạo lý, tham sự giác ngộ.
Trong “Kinh Kim Cang”, Đức Phật đã dạy một câu rất mạnh mẽ:
“Nếu có người nói Như Lai có chứng đắc đạo quả A-la-hán, người đó đã phỉ báng Như Lai.”
Bởi vì sao?
Bởi vì khi thật sự đắc đạo sẽ không còn cái ngã để “chứng”. Không còn “tôi” và “cái tôi chứng được”. Mọi nắm bắt dù là danh vọng thế gian hay ánh sáng tâm linh đều là rào cản. Mọi mong cầu, dù cao đẹp đến mấy, nếu còn chấp thủ, đều là trói buộc.
Người tu thật sự sẽ đến lúc không còn nói về tu nữa.
Họ im lặng.
Không phải vì họ khinh thế gian.
Mà vì họ biết: mỗi người có nhân duyên riêng. Và đạo không phải là thứ để giảng giải hay ép buộc. Đạo là hương thơm của sự hiện diện, không cần nói cũng tỏa ra.
Tu mà còn sân với người đời chưa gọi là tu.
Tu mà còn mong người khác phải như mình chưa gọi là tu.
Tu mà vẫn còn thấy “tôi tốt hơn họ” là đang dùng đạo nuôi ngã.
Có một nghịch lý đau lòng:
Người mới bắt đầu tỉnh thức có thể còn mềm mại, biết mình dở, còn học hỏi.
Nhưng khi bắt đầu “biết đạo” thì lại dễ trở nên cứng ngắc, khắt khe, đánh giá, và… đạo mạo một cách nguy hiểm.
Họ như một con dao bén được mài từ chính những lời dạy giải thoát nhưng lại dùng để chém người, phán xét, hơn thua.
Nếu không thấy ra điều này, người tu sẽ bị kẹt trong “cái bóng của đạo”.
Đi rất xa, nhưng không tiến được một bước thật sự.
Bởi vì con đường thật sự chỉ bắt đầu khi cái ngã bắt đầu tan rã.
Chỉ khi không còn nhu cầu “làm người tốt”, “làm người tu”, “làm người hiểu biết”… thì chân tu mới khai mở.
Và đó, chính là lý do tại sao có những vị thiền sư cười vang giữa chợ. Có người trồng rau, làm ruộng, chẳng nói gì về đạo mà tâm như nước mùa thu. Có người ở chùa cả đời vẫn chưa ngộ, nhưng cũng có người chỉ một bước đi dưới trăng đã sáng lòng.
Vì tu không nằm ở hành vi. Tu nằm ở tâm thức.
Nếu tâm còn chấp: tôi tu thì vẫn còn trong vòng chấp.
Nếu tâm còn muốn: tôi phải giải thoát thì đang tự trói vào gông xiềng.
Tu mà còn “muốn thắng” là đang thua chính mình.
Thắng ở đây không phải là vượt người, mà là vượt tâm mình.
Mà để thắng tâm thì không thể dùng sức ép, không thể dùng bản ngã, không thể dùng kỳ vọng.
Chỉ có thể dùng chánh niệm và tình thương.
Biết rõ tâm mình. Thấy ra từng chút vi tế của bản ngã đang núp bóng đạo.
Và mỗi khi thấy buông một chút. Nhẹ một chút. Khiêm một chút.
Rồi một ngày, không cần cố gắng gì nữa…
Người ấy sẽ đi giữa đời như mây trôi, như nước chảy.
Không hơn ai. Không thua ai. Không cần chứng tỏ.
Và ai gặp cũng thấy nhẹ lòng.
Đó mới là đạo thật sự.
5 NGƯỜI ĐÃ ĐI XA VÀ QUAY VỀ
Có một giai đoạn trong đời người tu mà rất ít ai nhắc đến không phải là lúc bắt đầu, cũng không phải lúc hành trì khổ hạnh, mà là khi… đã trở về.
Trở về không phải về mái nhà xưa.
Mà là trở về giữa đời sống, với một tâm thế hoàn toàn khác.
Người ấy đã từng đi xa. Rất xa.
Họ đã từng trải qua những đêm dài trong tĩnh lặng, từng ngồi giữa nội tâm hỗn loạn, từng đi qua những lớp lớp vọng tưởng, từng mê mờ rồi từng tỉnh.
Họ đã từng đắm chìm trong giáo lý, từng ham học hỏi, từng khát khao chứng ngộ, từng đứng trên bục cao của sự hiểu biết mà nhìn xuống thế gian.
Nhưng rồi, theo thời gian, theo năm tháng của hành trì tất cả những “từng ấy” đều rơi rụng.
Và họ quay về.
Không ồn ào. Không tuyên bố. Không đòi hỏi ai phải công nhận.
Họ sống như một người bình thường. Làm công việc bình thường. Nói những lời bình thường.
Nhưng nếu có ai đủ lặng để quan sát kỹ sẽ thấy: trong họ không còn một mảy may của bản ngã.
Họ sống giữa đời mà không thuộc về đời.
Họ không giảng đạo, không dạy đời, không tranh cãi đúng sai.
Họ không còn nhu cầu thể hiện mình đang tu cũng không còn mong người khác đi theo con đường mình đã đi.
Nhưng lạ thay mỗi bước chân họ đi, mỗi ánh mắt họ nhìn, mỗi nụ cười họ trao… đều là Đạo.
Sự hiện diện của họ khiến người khác cảm thấy nhẹ lòng mà không cần bất kỳ lời thuyết pháp nào.
Họ chính là minh chứng sống cho một câu nói cổ điển của Thiền tông:
“Trước khi gặp thiện tri thức, tôi thấy núi sông là núi sông.
Sau khi gặp thiện tri thức chỉ dạy, tôi thấy núi sông không phải là núi sông.
Sau ba mươi năm, tôi thấy núi sông là núi sông.”
Ban đầu, họ nhìn đời bằng đôi mắt vô minh.
Khi bắt đầu tu, mọi thứ đều bị đặt nghi vấn, mọi điều trở nên tương đối, rối rắm.
Và sau cùng khi vượt qua tất cả các tầng lớp học hỏi, chấp trước, đấu tranh nội tâm họ trở về lại với sự đơn giản thuần khiết ban đầu, nhưng lúc này là trong tỉnh thức.
Họ không cần phá bỏ đời.
Cũng không cần chạy khỏi đời.
Họ chỉ đơn giản… sống cùng đời mà không bị đời chi phối.
Nếu trước kia họ nhìn thế gian với cặp mắt dính mắc hoặc phán xét, thì giờ đây… ánh nhìn họ tràn đầy thấu hiểu và từ bi.
Nếu trước kia họ dùng lời lẽ để truyền đạo, thì giờ đây… chính sự im lặng của họ mới là bài pháp lớn nhất.
Họ không còn sân khi bị hiểu lầm. Không hân hoan khi được ca ngợi. Không chạy theo cảm xúc, cũng không đàn áp cảm xúc.
Họ sống như nước mềm mại, lặng thầm nhưng cũng thẩm thấu vào từng ngóc ngách của đời sống.
Họ có thể là bất kỳ ai. Một người bán vé số. Một người lái xe ôm. Một người làm ruộng.
Bởi vì Đạo khi đã thấm vào tim không cần biểu tượng, không cần hình thức.
Sự quay về của họ không phải là kết thúc, mà là sự viên mãn trong hành trình đi tìm chính mình.
Họ không đứng trên bục giảng. Họ không mở lớp học.
Nhưng bất cứ ai hữu duyên gặp được đều có thể thấy được gương mặt chân thật của Đạo qua họ.
Trong thế giới đầy thị phi, bon chen, tranh đoạt và ồn ào như hiện nay người như thế giống như một nhành mai nở sớm trong mùa tuyết, không khoe, không gọi… nhưng ai nhìn thấy cũng cảm được một nỗi an yên khó gọi tên.
Họ đã từng đi qua tất cả. Và giờ đây…
Họ chỉ ngồi uống trà. Ăn khi đói. Ngủ khi mệt. Làm khi cần.
Không tìm đạo, không bỏ đạo vì đã biết: tất cả vốn là đạo.
6 SỐNG GIỮA ĐỜI, NHƯ KHÔNG THUỘC VỀ ĐỜI
Không phải tất cả những người đã thấy đạo đều rút về rừng núi. Không phải ai tu hành sâu sắc cũng cạo đầu, đắp y, nhập thất giữa thâm sơn cùng cốc. Có những người… vẫn sống giữa đời, vẫn đi lại trong chợ búa, phố phường, vẫn nói cười, mua bán, lao động như bao người khác.
Nhưng trong tâm họ đã không còn một chút dính mắc nào với cái được gọi là “đời” nữa.
Họ là những người ta gặp mỗi ngày nhưng không hề hay biết.
Một bác xe ôm già kiệm lời, đôi mắt luôn ánh lên sự bình thản.
Một cô bán hàng ở chợ quê, không bao giờ lớn tiếng, luôn nhường nhịn và tươi cười.
Một thầy giáo làng, suốt mấy chục năm dạy chữ, dạy người, âm thầm gieo từng hạt giống thiện lành mà chẳng bao giờ nhận công.
Họ sống giữa chúng ta, nhưng không thuộc về chúng ta theo cách mà phần đông vẫn sống: hơn thua, tranh giành, sân si, đố kỵ.
Người như thế không cần tuyên bố rằng mình đang tu. Họ cũng chẳng đi rao giảng, thuyết pháp, hay khoe khoang những hiểu biết về đạo. Nhưng nếu ta đủ lặng để quan sát, sẽ thấy: sự hiện diện của họ khiến người khác tự điều chỉnh mình.
Không bằng lời.
Không bằng giáo lý.
Mà bằng sự im lặng có mặt của một người đang thật sự sống chánh niệm.
Họ sống đơn giản. Không bày biện. Không cầu kỳ. Không “làm màu”.
Thứ họ ăn đơn sơ.
Thứ họ mặc giản dị.
Thứ họ nói thẳng mà từ bi.
Việc họ làm nhỏ bé mà đầy tinh tế.
Với họ, không có gì là nhỏ nhặt.
Gọt trái bầu cũng là tu.
Châm ấm trà cũng là thiền.
Mỗi hành động đều mang theo sự có mặt trọn vẹn.
Mỗi lời nói đều mang theo hơi thở của tỉnh thức.
Và vì vậy… họ không bị khen làm cao, cũng không bị chê làm thấp.
Người khen họ mỉm cười.
Người chê họ cũng mỉm cười.
Không phản ứng. Không xao động. Không cần chứng minh.
Vì họ đã biết: mọi khen chê, thành bại, được mất… đều là mây trôi trên bầu trời tâm.
Chỉ cần không chạy theo mây, thì bầu trời vẫn luôn trong vắt.
Đôi khi, họ bị hiểu lầm. Nhưng họ không biện minh.
Có khi, họ bị tổn thương. Nhưng họ không trả đũa.
Họ không yếu đuối. Cũng chẳng ngốc nghếch.
Chỉ vì… họ đã thấy rõ bản chất của tất cả những kịch bản đời người nên không còn muốn nhập vai nữa.
Người như thế, không thuộc phe nào, không chọn vị trí nào.
Không đứng về bên đúng, cũng không đứng về bên sai.
Vì họ đã vượt qua cái cần phân biệt đúng sai bằng đầu óc.
Họ nhìn bằng trực giác của từ tâm và hành xử bằng trí tuệ của buông xả.
Nếu bạn từng ở gần họ, bạn sẽ cảm thấy:
Tâm mình tự nhiên lắng lại.
Lời nói của mình tự nhiên chậm lại.
Và một điều gì đó không thể gọi tên bắt đầu lan trong lòng như một cơn gió mát mùa hạ.
Đó là sức mạnh của sự hiện diện.
Đó là đạo không hình, không tướng nhưng đang chảy qua từng nhịp sống của một con người đã về đến bờ.
Có người từng hỏi một vị sư:
“Làm sao để biết ai là bậc chân tu?”
Ngài đáp:
“Người đó có thể không khác gì bạn. Nhưng khi ở gần họ tâm bạn muốn yên.”
Người sống giữa đời mà như không thuộc về đời chính là như thế.
Không gây động. Không tạo nghiệp. Không lôi kéo ai.
Nhưng tự thân họ là một lời mời im lặng mời người khác quay về với chính mình.
Người như vậy… không nhiều. Nhưng không phải là hiếm.
Họ có thể là người bà hay lần chuỗi hạt.
Có thể là người cha ngồi lặng lẽ mỗi chiều bên hiên nhà.
Có thể là người bạn chẳng bao giờ tranh cãi, nhưng luôn đúng lúc nói một câu làm bạn thức tỉnh.
Họ ở khắp nơi. Âm thầm. Kiên nhẫn. Tĩnh lặng như núi. Mềm mại như suối. Rộng lớn như trời.
Bạn sẽ không nhận ra họ qua chiếc áo.
Không phân biệt họ qua lời nói.
Không đo được họ bằng bằng cấp, lý luận hay danh tiếng.
Chỉ khi bạn ngồi lại thật yên, quay về bên trong, bạn mới cảm được:
Có những người đang đi giữa đời, mà mỗi bước chân đều không để lại dấu.
Họ sống, nhưng như không sống cho mình.
Họ cho, mà như chưa từng cho ai.
Họ buông, mà không cần ai ghi nhận.
Họ hiện diện, như cơn gió… chạm vào đâu, để lại mát lành ở đó rồi đi.
Và nếu một ngày bạn bắt gặp một người như vậy hãy dừng lại.
Không cần hỏi. Không cần nói.
Chỉ cần nhìn sâu để thấy:
Đạo không ở đâu xa. Đạo đang đi chợ, đang nấu cơm, đang sống… như bao người khác.
Nhưng bên trong là cả một trời bao la, không còn vướng mắc.
7 NGƯỜI Ở ẨN TRÊN NÚI
Không phải ai thấy đạo cũng quay về phố chợ.
Cũng có những người… chọn ở lại trên núi.
Họ không quay lưng với thế gian vì oán giận. Cũng chẳng phải vì sợ hãi hay muốn trốn tránh cuộc đời.
Họ rút lui… vì biết rằng đã đến lúc phải im lặng.
Đó là những người sau bao năm lặn lội trong biển khổ, đã thấu rõ bản chất của mọi hiện tượng. Họ đã hiểu rằng: thế gian không cần một người nữa để lên tiếng, mà cần một điểm tĩnh lặng để soi lại chính mình.
Và họ chọn làm điểm tĩnh lặng ấy. Giữa núi rừng. Giữa mây trắng. Giữa tịch mịch vô thanh.
Người ở ẩn trên núi không nhất thiết phải ở nơi cao vời vợi.
Có khi chỉ là một am nhỏ sau lưng đồi. Một thảo am dưới chân dãy đá. Một mái tranh vách đất bên dòng suối hiền hòa.
Họ sống đơn sơ, như lá.
Uống nước suối, ăn rau rừng, giữ nếp sống nhẹ như mây bay.
Không đuổi theo thời gian.
Không cập nhật tin tức.
Không tham vọng thay đổi ai.
Họ chỉ giữ một ngọn lửa nhỏ trong lòng ngọn lửa tỉnh thức để sưởi ấm nhân gian, dù nhân gian không hay biết.
**
Có người tìm đến họ hỏi đạo.
Có người đến chỉ để nhìn rồi khóc.
Cũng có người nghi ngờ họ, xem họ là hư vô, huyễn hoặc, trốn đời. Nhưng họ không phản bác.
Họ không giảng giải. Không lý luận. Không tranh biện.
Nếu bạn đủ chân thành họ sẽ cho một câu.
Nếu bạn chỉ đến để thử thách họ sẽ mỉm cười và quay đi.
Bởi họ biết:
“Pháp không dành cho kẻ ham biết. Mà dành cho người đã khát đến tận xương.”
Người ở ẩn sống một cuộc sống vắng bóng tiếng người nhưng đầy hơi thở của đất trời.
Họ học từ cây cỏ. Từ con suối. Từ tiếng chim đêm.
Từng chuyển động nhỏ nhất của vạn vật đối với họ đều là kinh điển sống.
Họ không nói “từ bi”, nhưng cách họ nhặt một con sâu rơi khỏi tổ cũng nhẹ nhàng như thể đang nâng một sinh mệnh.
Họ không nhắc đến “vô thường”, nhưng mỗi buổi chiều đốt một nén nhang, nhìn khói tan chính là bài giảng không lời về cái chết.
**
Có thể bạn nghĩ: người như thế đã bỏ cuộc. Đã rời khỏi trách nhiệm với thế giới.
Nhưng thực ra chính họ đang nâng đỡ thế giới theo cách âm thầm nhất.
Họ giữ cho tâm giới này không bị mất cân bằng.
Họ duy trì mạch thiền định cho dòng sinh mệnh không bị đứt đoạn.
Họ là những rễ ngầm của đại thụ không lộ diện, nhưng nuôi dưỡng tất cả.
Nếu một ngày nào đó, không còn ai trong số họ giữ im lặng, giữ tịch lặng, giữ an trú thì thế gian này sẽ ồn đến mức chẳng ai còn nghe được tiếng lòng mình nữa.
Cho nên, người ở ẩn không rời bỏ chúng sinh mà đang phụng sự ở tầng sâu thẳm hơn.
Họ không trị liệu bằng ngôn từ.
Không giảng pháp bằng buổi thuyết trình.
Không chữa lành bằng lời an ủi.
Họ chỉ… ở đó, tỏa ra một năng lượng vững chãi như ngọn núi ngồi yên suốt nghìn năm.
**
Có những học trò đã vượt cả ngàn dặm đường, qua rừng sâu vực thẳm, chỉ để đến quỳ trước một người không nói gì. Nhưng khi đứng dậy, lòng họ đã khác.
Đó là cái khác sinh ra từ sự chạm mặt với chân tâm không cần thông qua bất kỳ lời lẽ nào.
Người ở ẩn không dạy bạn thêm điều gì.
Họ chỉ giúp bạn buông bớt tất cả những gì không cần thiết.
Bởi vì rốt cuộc, sự giác ngộ không đến từ việc học thêm, hiểu thêm mà đến từ chỗ buông hết.
**
Trong các truyền thống tâm linh, luôn có những vị giữ hồn cho thời đại bằng cách… rút lui.
Như Bồ Đề Đạt Ma quay mặt vào hang động chín năm không nói.
Như Lão Tử cưỡi trâu về phương Tây, để lại một cuốn Đạo Đức Kinh.
Như các vị ẩn sĩ Tây Tạng, như các sư già ẩn tu trong rừng thiêng Thái Lan…
Không ai biết họ đang làm gì. Nhưng thế gian vẫn chưa sụp đổ vì còn có họ đang giữ.
**
Và nếu một ngày, bạn đủ mỏi mệt để dừng lại…
Nếu bạn đủ can đảm để đi tìm không phải chân lý ngoài kia, mà là sự im lặng trong chính mình…
Biết đâu, bạn sẽ chạm được ánh mắt của một người ở ẩn.
Không nói gì. Không truyền gì.
Chỉ nhìn.
Nhưng chính cái nhìn đó có thể khiến bạn bật khóc.
Không phải vì đau.
Mà vì nhận ra: có một đời sống khác đang âm thầm tồn tại đời sống của người đã rời khỏi thế gian, nhưng vẫn thương trọn thế gian này bằng sự hiện diện vô danh của mình.
CÁI TU THẬT SỰ LÀ GÌ?
Sau khi đi qua tất cả những hình ảnh:
Người chưa từng rời khỏi nhà, sống bằng nghiệp cũ
Người mới bắt đầu nghi ngờ về đời sống
Người hăm hở học đạo, bước ra khỏi vô minh
Người tu mà vẫn còn muốn thắng, còn mang cái ngã lớn trong áo đạo
Người đã đi xa, thấy được đạo và quay về
Người sống giữa đời mà chẳng thuộc về đời
Và người ở ẩn trên núi, giữ yên lặng làm gốc rễ cho thế gian…
Ta có thể tự hỏi:
Vậy rốt cuộc… cái tu thật sự là gì?
Tu có phải là vào chùa?
Tu có phải là ăn chay, tụng kinh, ngồi thiền?
Tu có phải là phải từ bỏ gia đình, sống đời xuất sĩ, lìa bỏ thế tục?
Có người từng nghĩ như thế. Và từng làm như thế.
Nhưng rồi… vẫn khổ.
Vì không phải hình thức thay đổi thì tâm sẽ đổi theo.
Vì không phải nơi chốn yên tĩnh thì lòng sẽ hết giông bão.
Có người sống giữa thành phố ồn ào, vẫn giữ được nội tâm như mặt hồ lặng.
Lại có người ở trong núi sâu tĩnh lặng, mà tâm vẫn đầy những cơn sóng ngầm.
Cho nên, cái tu thật sự không nằm ở chỗ ta đang ở đâu, mà nằm ở chỗ tâm mình có thật sự quay vào chưa.
Quay vào để thấy
Quay vào để dừng
Quay vào để không còn trách ai, giận ai, mong cầu ai thay đổi
Quay vào để nhận ra:
Tất cả những gì ta ghét, ta thương, ta chạy theo… chỉ là phản chiếu của chính nội tâm mình.
Tu không phải là chạy trốn.
Tu không phải là dán nhãn “cao thượng” lên hành vi.
Tu không phải là đi tìm một lý tưởng hoàn hảo để chống lại cuộc đời.
Tu là nhận ra cái đang xảy ra nơi chính mình, từng khoảnh khắc.
Khi tham nổi lên biết mình đang tham.
Khi sân khởi dậy thấy rõ mình đang sân.
Khi ganh, khi sợ, khi buồn, khi dính mắc không đánh đuổi chúng, không dán nhãn xấu, chỉ cần biết.
Vì chính cái biết đó là ánh sáng.
Mà nơi nào có ánh sáng, bóng tối tự lui.
Tu là sống với cái biết đó ngày qua ngày, kiên nhẫn, bền bỉ, không khoe khoang.
Như một người nông dân kiên trì nhổ cỏ trong mảnh vườn tâm từng gốc nhỏ, không nóng vội, không vội gặt.
Vì biết rằng, mỗi cái thấy ra là một lần đất được làm tơi.
Mỗi lần buông xuống là một lần hạt giống lành có cơ hội nảy mầm.
**
Người thật sự tu không còn hỏi:
“Tôi đã tới đâu rồi?”
“Người khác có thấy tôi tu chưa?”
“Tu như vậy đã đúng chưa?”
Vì họ đã không còn quan tâm đến điểm đến.
Họ chỉ còn quan tâm:
“Giây phút này… tâm tôi có đang vướng gì không?”
Và nếu có họ thở.
Và nếu chưa họ mỉm cười.
Tu không có đích đến.
Chỉ có sự tỉnh thức nối tiếp qua từng bước chân.
Tu không phải là một cơn sốt rực rỡ.
Tu là một ngọn lửa âm ỉ cháy, không thiêu rụi, không ồn ào, nhưng giữ cho lòng không tắt.
**
Khi hiểu như vậy rồi, ta sẽ không còn phán xét ai.
Người chưa tu không xấu. Chỉ là chưa đến lúc.
Người mới tu đôi khi cực đoan. Nhưng ai chưa từng qua giai đoạn đó?
Người đang giảng đạo cũng đang tự giảng cho chính mình.
Và cả những người đang lặng thinh giữa đời, không ai biết họ tu nhưng mỗi hành động, mỗi lời nói đều thấm nhuần chánh niệm… cũng chỉ là một hình thái khác của Đạo đang sống.
Tu là sự đồng hành với chính mình, không bỏ rơi bản thân trong bất kỳ trạng thái nào.
Vui cũng không buông lung.
Buồn cũng không ruồng bỏ.
Thành công không kiêu.
Thất bại không tự thương hại.
**
Cuối cùng, cái tu thật sự là trở thành một người tử tế, từ bên trong.
Một người tử tế không phải vì sợ nhân quả, không phải vì muốn được người khác khen, mà vì hiểu rằng:
Mỗi hành động của mình đều gieo vào thế gian một hạt giống.
Và nếu mỗi người đều gieo những hạt giống tỉnh thức, hiểu biết, từ bi… thì thế gian này dẫu chưa phải cõi tịnh độ, cũng sẽ là một nơi dễ thở hơn để sống, dễ mềm hơn để yêu, dễ lặng hơn để quay về với chính mình.
Tu rốt cuộc là vậy.
Không hào nhoáng. Không vang danh.
Chỉ là:
Sống đơn giản. Biết đủ. Không làm khổ mình, không làm khổ người.
Một người như thế không cần gọi là “bậc tu hành”.
Chỉ cần gọi là người đang trở về.
Và nếu bạn, sau tất cả những phần đã đi qua thấy lòng mình khẽ lặng xuống, thấy một câu trong tim mình không thể nói thành lời… thì xin chúc mừng:
Bạn đã bước vào cái tu thật sự rồi đó.
Có người hỏi tôi:
“Trong bao nhiêu người tu, có mấy người thật sự đắc đạo?”
Tôi chỉ mỉm cười.
Bởi vì câu hỏi quan trọng hơn không phải là: ai đã đắc đạo, mà là: bạn đã bắt đầu thật sự quay về với mình chưa?
Hành trình tu như bạn đã thấy không chỉ là một lối mòn đơn điệu.
Đó là cả một chuỗi chuyển hóa. Từ vô minh đến tỉnh thức. Từ mê mờ đến sáng tỏ.
Từ cái ngã phình to trong danh nghĩa “đạo”… đến sự lặng lẽ tròn đầy không còn ai để nói đến.
Có người chưa từng rời khỏi nhà.
Họ sống thuận theo nghiệp, không hề đặt câu hỏi. Họ không xấu. Họ chỉ chưa tỉnh.
Rồi có người bắt đầu nghi hoặc. Một tia sáng le lói mở ra cánh cửa tâm.
Và họ bước ra, háo hức học đạo, hành pháp. Có người tu nghiêm khắc. Có người say mê lý luận. Nhưng vẫn còn “cái tôi biết đạo”.
Rồi có người đi đủ xa, thấy đủ sâu và lặng lẽ quay về.
Sống như bao người, mà lòng đã khác.
Không tranh, không luận, không dạy đời.
Và cũng có người chọn lối ẩn dật, rút lui khỏi thế gian giữ cho đời một khoảng im. Một nhịp thở chậm. Một ngọn lửa nhỏ.
Và sau cùng, chúng ta hiểu ra một điều:
Tu không phải là hành động. Tu là trạng thái.
Một trạng thái sống biết rõ từng niệm, không đồng hóa với nó, không dính mắc vào nó.
Và vì thế, tu không cần chùa chiền. Không cần danh xưng.
Chỉ cần tâm biết rõ chính mình trong từng khoảnh khắc.
Tu là khi bạn nổi giận nhưng biết mình đang giận và không trút giận lên người khác.
Tu là khi bạn buồn mà vẫn giữ được lòng không oán hận.
Tu là khi bạn thành công mà không kiêu căng. Thất bại mà không tự hủy.
Tu là khi bạn sống giữa đời mà lòng không thuộc về đời.
Tu là khi bạn bắt đầu buông xuống từng chút một, nhẹ nhàng, không ép buộc.
Buông những kỳ vọng.
Buông sự kiểm soát.
Buông nhu cầu phải đúng, phải được công nhận, phải giỏi hơn, phải giác ngộ hơn người khác.
Bạn không cần “trở thành” ai cả.
Chỉ cần trở lại với chính bạn người chưa từng vắng mặt.
Đó là đạo.
Đạo không phải là con đường ta phải đi thật xa mới đến.
Đạo là chính từng bước chân ta đang bước, nếu ta đi trong chánh niệm.
Đạo là hơi thở này, nếu ta thở mà biết mình đang thở.
Đạo là cái nhìn không phán xét, cái nghe không phản ứng, cái biết không chấp thủ.
Và khi bạn thấy được điều đó…
Bạn sẽ không còn hỏi người khác:
“Tôi nên tu theo pháp nào?”
“Ai là thầy lớn nhất?”
“Kinh nào là đúng nhất?”
Bởi bạn đã thấy: mọi kinh điển đều đang mở ra trong chính đời sống này.
Và nếu bạn đang trên con đường ấy dù mới chỉ chập chững, hay đã từng đi qua bao vòng luân hồi tìm kiếm thì xin hãy nhớ:
Đừng dừng lại.
Dù bạn chưa “giác ngộ”, chưa “thành tựu”, chưa “an trú”…
Nhưng nếu bạn còn bước đi với lòng chân thành thì bạn đã hơn vạn người chưa từng tự hỏi: “Tôi là ai?”
Đừng ép mình trở thành người khác.
Cũng đừng vội mắng mỏ bản thân khi còn nhiều vọng động.
Hãy cứ đi. Hãy cứ thở. Hãy cứ quay về.
Bởi không ai khác ngoài bạn có thể bước giúp bạn trên hành trình trở về ấy.
Và bạn biết không?
Chỉ cần quay về một bước thôi…
Bạn đã khác với ngày hôm qua rồi.
Gửi đến bạn người đang nghe những dòng cuối cùng này một lời chúc thầm lặng:
Mong bạn sớm trở về nhà.
Không phải ngôi nhà ngoài kia, mà là ngôi nhà bên trong nơi bạn không cần làm gì để được yêu thương, không cần cố gắng gì để được là chính mình.
Luyện Tâm Hằng ngày xin chào và hẹn gặp lại
