Có bao giờ… bạn tự hỏi: Một ngày trôi qua, ta thật sự đã sống, hay chỉ mới tồn tại?
Trong nhịp quay vội vã của đời thường nơi tiếng xe lẫn vào tiếng thở dài, nơi ánh mắt chạm nhau mà tâm chẳng gặp nhiều người trong chúng ta đi qua cuộc sống như những kẻ mộng du. Thức dậy, ăn uống, làm việc, nói cười… nhưng tâm thì trôi lăn theo vọng tưởng, phiền não và lo âu. Một ngày như thế… trôi qua trong vô thức.
Rồi lại một ngày nữa. Rồi một năm. Rồi cả cuộc đời.
Trong kinh Phật có dạy: “Một niệm khởi lên từ tâm phàm, là gốc của muôn nghiệp. Một niệm trở về chánh niệm, là cửa mở vào giải thoát.”
Chúng ta không cần đợi kiếp sau, không cần đợi một hoàn cảnh đặc biệt, cũng không cần đợi một phép màu. Chỉ cần sống trọn vẹn một ngày, bằng tâm biết ơn, tâm tỉnh thức, thì chính một ngày ấy đã đủ để chuyển hóa cả vận mệnh đời mình.
Bài giảng hôm nay không phải để thêm một bài học lý thuyết.
Nó là lời nhắc nhở nhẹ như làn gió sớm, nhưng sâu như tiếng chuông chùa giữa khuya.
Nếu bạn lắng nghe thật chậm…
Bạn sẽ nhận ra: Cuộc đời này không cần phải đổi thay điều gì bên ngoài.
Chỉ cần một sự quay về bên trong, chỉ cần một niệm chánh tâm, thì mọi khổ đau cũng sẽ tan như sương buổi sớm.
Và bây giờ, mời bạn bước vào hành trình ấy bắt đầu từ một ngày không vô ích.
MỘT NGÀY ĐÁNG SỐNG, LÀ MỘT NGÀY KHÔNG TẠO NGHIỆP
Có một sự thật âm thầm mà phần lớn chúng ta chỉ nhận ra khi đã muộn: một ngày qua đi, không bao giờ quay lại.
Một ngày có thể trôi qua trong hối hả. Một ngày có thể chìm trong lặng lẽ. Một ngày có thể ngập tràn tiếng cười, hoặc rên siết trong u uất. Nhưng dù nó diễn ra theo cách nào, thì vẫn chỉ có một điều quan trọng: ta đã sống ngày đó như thế nào?
Với người học đạo, một ngày không đơn thuần là đơn vị thời gian. Một ngày là một kiếp nhỏ, là một hạt giống được gieo vào ruộng phước hay ruộng nghiệp. Một ngày trôi qua, nếu tâm không sáng, thân không chánh, miệng không lành thì ngày đó đã tạo thêm ràng buộc. Thêm một mắt xích vào chuỗi dài luân hồi sinh tử.
Và như thế… ta sống mà không tiến, sống mà vẫn trôi lăn, sống mà nghiệp vẫn lớn dần.
**
Trong Kinh Tứ Thập Nhị Chương, Đức Phật từng dạy: “Sáng nay không siêng năng tu hành, chiều đến phải ân hận. Một ngày qua mà không tu tập, là đã tự hủy hoại một phần thân tâm.” Câu nói tưởng chừng đơn giản ấy, nhưng nếu lắng nghe bằng cả trái tim, bạn sẽ thấy đó là một lời cảnh tỉnh sâu sắc.
Chúng ta thường đợi đến khi bệnh tật mới biết quý sức khỏe.
Đợi đến khi mất người thân mới biết quý thời gian bên nhau.
Và lắm khi, chỉ đến lúc hơi thở yếu dần… mới thấy rằng một ngày sống trọn vẹn đã là một phép mầu.
Nhưng đáng tiếc, phần lớn chúng ta không sống một ngày như thế. Ta để thời gian trôi trong vô thức. Thức dậy cà phê cuốn theo công việc tức giận với người này phán xét người kia rồi thở dài, rồi mệt mỏi. Rồi kết thúc ngày bằng một tâm trạng cũ kỹ: trống rỗng, u uất, và chẳng hiểu mình đang sống để làm gì.
Một ngày trôi qua như vậy… chẳng khác gì một đám mây đen lặng lẽ phủ lên mảnh đất của nghiệp. Không ai thấy nó, không ai gọi tên nó. Nhưng nó vẫn ở đó, âm thầm nuôi lớn những kết quả sau này là khổ đau, là oán hận, là bất an triền miên không rõ lý do.
**
Có một câu hỏi cần được đặt ra, như một hồi chuông thức tỉnh trong thiền đường tâm thức:
Bạn đang sống, hay đang tồn tại?
Sống là có chủ đích.
Tồn tại là bị kéo lê.
Sống là biết từng hơi thở mình đang đi về đâu.
Tồn tại là để thời gian cuốn mình trôi, như chiếc lá khô trên dòng suối mùa thu.
Nếu bạn đang sống như thể mỗi ngày là món nợ phải làm việc để trả nợ cơm áo, phải chăm sóc cha mẹ như nghĩa vụ, phải yêu thương một ai đó như một sự đáp đền thì đời sống ấy sẽ rất mỏi mệt. Tâm sẽ luôn nặng. Và bạn sẽ cảm thấy mình như một tù nhân, chứ không phải một người đang hành đạo.
Nhưng nếu bạn quay lại, lắng sâu, và nhìn đời bằng đôi mắt tỉnh thức, bạn sẽ nhận ra: mọi điều ta đang làm, thật ra là đang hiến tặng.
**
Nuôi cha mẹ không phải là nợ mà là phúc.
Đi làm không phải là gánh mà là duyên.
Giúp người không phải là hy sinh mà là gieo trồng.
Tâm niệm này chuyển một chút thôi là cả cõi lòng sẽ đổi khác.
Nếu bạn xem việc chăm sóc cha mẹ là một món nợ, thì từng lần nấu cơm, từng lần giặt giũ, từng lời hỏi thăm sẽ là gánh nặng. Nhưng nếu xem đó là một món quà thì dù cực nhọc, bạn vẫn thấy lòng nhẹ tênh, vẫn mỉm cười khi cha mẹ vui, và cảm nhận được sự mầu nhiệm của tình thân.
Nếu bạn đi làm vì thấy mình phải trả nợ đời, phải “cày” để đủ sống bạn sẽ chán chường, mỏi mệt, và có khi oán trách cả công ty, cả xã hội. Nhưng nếu bạn đi làm vì đó là cơ hội để cống hiến, để sử dụng năng lượng thân khẩu ý của mình cho điều thiện lành, thì mỗi đồng tiền kiếm được sẽ là kết quả của chánh nghiệp, và bạn sẽ thấy an vui trong từng bữa cơm.
**
Đức Phật không dạy ta rời bỏ cuộc đời, mà dạy ta thấy đời trong chánh niệm.
Không phải từ bỏ công việc, mà làm việc với tâm không dính mắc.
Không phải buông bỏ nhân duyên, mà yêu thương bằng trái tim tỉnh thức.
Một người có chánh kiến, chánh tư duy sẽ nhìn ra rằng: mọi khoảnh khắc đều là đất tu.
Chỉ cần đổi tâm, thì hành động nào cũng là đạo hành.
Từ nụ cười trao cho người lạ.
Từ bữa ăn lặng lẽ không phán xét.
Từ hơi thở biết ơn giữa tiếng ồn phố thị.
Từ việc rửa bát không vội vàng.
Tất cả nếu được thực hiện bằng tâm thanh tịnh, biết rõ, tỉnh thức đều là thiền, là đạo, là phước.
**
Thế nên, một ngày đáng sống không phải là một ngày có nhiều thành tựu bên ngoài mà là một ngày tâm không nổi sóng.
Không để giận dữ làm chủ.
Không để lo âu vùi dập.
Không để vọng tưởng kéo đi.
Một ngày đáng sống là ngày mà bạn ý thức rõ từng lời nói, nhìn sâu từng ý nghĩ, biết lắng nghe chính mình, và biết rằng: chỉ cần còn được thở, là còn cơ hội để tu tập, để hóa giải, để gieo trồng phước báu.
**
Bạn không cần đợi đến năm sau, tháng sau, kiếp sau.
Bạn không cần đợi lúc rảnh hơn, già hơn, đủ tiền hơn.
Tất cả những gì bạn cần là sống trọn vẹn một ngày hôm nay, với tâm an tịnh, lòng vị tha, hành động tránh xa ác nghiệp.
Và chỉ cần một ngày sống như vậy là đủ để thay đổi vận mệnh.
Vì vận mệnh không nằm đâu xa.
Nó bắt đầu… từ cách ta sống một ngày.
Có hai người cùng làm một việc: cùng đưa tay đỡ một cụ già sang đường.
Một người âm thầm làm, không mong được biết ơn, không chờ lời cảm ơn, lòng hoan hỷ như nước suối trong mát.
Người còn lại vừa làm vừa cau có, nghĩ thầm: “Mình giúp mà chẳng ai thèm biết. Cũng chỉ vì nghĩa vụ xã hội mà thôi.”
Cùng một hành động nhưng tâm niệm khác nhau nghiệp cũng khác nhau.
Và đó là điều Đức Phật muốn chúng ta nhìn thật rõ: Cái gì tạo nghiệp không phải là việc làm mà là tâm niệm đi kèm theo hành động ấy.
**
Trong đời sống thường nhật, rất nhiều người sống với tâm thức “trả nợ”.
Nuôi cha mẹ, vì thấy đó là nghĩa vụ đạo đức.
Giúp đỡ bạn bè, vì thấy mắc ơn cũ.
Làm việc, vì thấy nợ áo cơm, nợ gia đình.
Yêu thương, vì thấy người ta từng yêu mình.
Tâm thức ấy tưởng chừng đạo nghĩa, nhưng ẩn sâu bên trong là một gánh nặng âm thầm, khiến cho mọi việc ta làm trở nên mỏi mệt.
Ta càng “trả” thì tâm càng nặng. Càng “đền” thì lòng càng thiếu. Vì sao?
Vì tâm thức “trả nợ” vốn xuất phát từ ngã chấp là “tôi” nợ “ai đó”, “tôi” phải “bù đắp”, “tôi” đang “chịu đựng”. Và khi cái tôi còn quá lớn, thì dù làm việc thiện, phước chưa tới mà phiền não đã sinh.
**
Đức Phật chưa từng dạy chúng ta “trả nợ” đời.
Ngài chỉ dạy: “Hiện hữu là để yêu thương và chuyển hóa.”
Một người thực hành Phật pháp sâu sắc sẽ không sống trong tâm thức nợ nần, mà sống trong tâm hiến tặng.
Hiến tặng không phải là dâng cái gì to tát ra bên ngoài.
Hiến tặng chính là mỗi hành động nhỏ trong đời sống được thực hiện bằng lòng từ bi và chánh niệm.
Bưng một ly nước, bằng tâm biết ơn.
Lắng nghe ai đó, bằng tâm không phán xét.
Gánh vác việc nhà, bằng tâm thanh thản.
Đi làm, bằng tâm hoan hỷ vì còn đủ sức khỏe để cống hiến.
Đó là hiến tặng.
**
Và kỳ lạ thay, khi bạn sống bằng tâm hiến tặng thì không ai nợ ai.
Bạn không chờ người khác biết ơn.
Bạn không mong người khác hiểu mình.
Bạn không cần thế gian ghi nhận.
Bởi vì, bạn đã hạnh phúc ngay khi hành động ấy được làm bằng tâm thanh tịnh.
Người sống như vậy, dù sống giữa chợ đời, vẫn như đang thiền hành giữa rừng sâu.
**
Hãy hình dung: nếu bạn chăm sóc người thân mà lòng bạn luôn thầm nghĩ “vì bổn phận”, “vì nghĩa vụ”, “vì nợ ân tình”, thì từng bữa cơm nấu ra sẽ không có vị ngọt của hỷ lạc.
Nhưng nếu bạn nấu với tâm niệm: “Tôi biết ơn vì còn được chăm sóc họ”, thì chính bạn mới là người đầu tiên được nuôi dưỡng bởi tình thương.
Tâm niệm ấy không chỉ làm việc làm trở nên nhẹ nhàng mà còn gieo một hạt giống thiện lành trong tàng thức.
Và theo thời gian, những hạt giống ấy sẽ nảy mầm thành hoa sen trong tâm sen của từ, của bi, của hỷ, của xả.
**
Điều quan trọng là: ta có thể thay đổi toàn bộ đời sống chỉ bằng một niệm.
Không cần thay đổi hoàn cảnh.
Không cần thay đổi người khác.
Không cần đợi điều kiện đủ đầy.
Chỉ cần thay đổi cái nhìn tức là thay đổi tâm.
Trong Phật giáo, có một nguyên lý sâu sắc: “Cảnh duyên không làm tâm động. Tâm động, mới sinh nghiệp.”
Tức là: sự việc vốn không có tính chất làm khổ ta chỉ do tâm ta gán khổ cho nó.
Cũng như: gió không có lỗi khi thổi. Lỗi là ở cánh cửa không được đóng kín.
**
Người tu học chân chính không chạy trốn cuộc đời.
Người ấy sống giữa đời, nhưng chuyển hóa từ cách nhìn đời.
Họ không than thân vì phải làm việc nặng.
Họ không phiền trách vì người thân vô tâm.
Họ không tính toán thiệt hơn với nhân gian.
Vì họ biết: mọi thứ ta đang làm, nếu làm bằng tâm hiến tặng, thì chính là đang tích tụ phước báu, đang hành đạo giữa đời.
**
Giống như người mang hoa đến tặng ai, tay người ấy cũng thơm mùi hoa.
Tương tự vậy, khi bạn mang lòng lành đến cho người, thì trước khi người kia cảm nhận được, bạn đã là người đầu tiên được an vui.
Đó là bí mật của tâm hiến tặng.
**
Ngược lại, người sống với tâm trả nợ sẽ luôn thấy đời là gánh nặng.
Họ cảm thấy như mình “bị bắt buộc phải yêu”, “bị buộc phải cố gắng”, “bị số phận ép buộc”.
Và càng sống, họ càng kiệt quệ không vì thiếu tiền, mà vì thiếu niềm vui sống từ nội tâm.
Cho nên, sự khác biệt giữa hai quan niệm sống ấy không nằm ở hoàn cảnh mà nằm ở cái tâm người đang sống.
**
Có một vị thiền sư nói rằng:
“Khi bạn đi qua cuộc đời với tâm hẹp, mọi thứ đều là gánh nặng. Khi bạn sống giữa cuộc đời với tâm rộng, mọi thứ đều là quà tặng.”
Tâm rộng, không phải là vì ta có nhiều mà vì ta biết buông bớt.
Buông cái tôi. Buông sự hơn thua. Buông cả kỳ vọng.
Và khi buông như thế, lòng mới có chỗ cho an lạc lớn lên.
**
Vậy nên, điều quan trọng không phải là bạn làm được bao nhiêu việc, mà là tâm bạn có bao nhiêu phần hiến tặng trong đó.
Nếu bạn sống cả đời, nhưng tâm luôn hẹp, luôn tính toán, luôn dằn vặt trong “trả đền đáp bù” thì đời ấy dẫu dài, cũng không sâu.
Nhưng nếu chỉ một ngày thôi, bạn sống trọn bằng tâm biết ơn, không mong cầu, không dính mắc, không phán xét… thì đời bạn, dù ngắn, cũng đã bắt đầu bước ra khỏi khổ đau.
**
Tóm lại, có hai cách sống, và hai con đường:
Một con đường dẫn đến luân hồi, do tâm nặng vì nghĩa vụ, oán trách, so đo.
Một con đường dẫn về tịnh độ, do tâm nhẹ vì hiến tặng, cảm thông, vị tha.
Bạn bước lên con đường nào, hoàn toàn không phụ thuộc vào số phận, vào ngoại cảnh, hay người khác.
Mà phụ thuộc vào chỉ một niệm khởi trong tâm:
Tôi đang trả nợ?
Hay tôi đang hiến tặng?
Và chỉ một niệm đó thôi… cũng đủ chuyển hóa cả một kiếp người.
MỌI CHUYỂN HÓA ĐỀU KHỞI TỪ MỘT NIỆM
Có người than phiền rằng cuộc đời mình quá khổ.
Công việc không như ý. Gia đình thiếu hòa thuận. Cơ thể hay đau ốm. Tâm thì nhiều sầu não.
Rồi họ ngửa mặt hỏi trời: “Vì sao cuộc đời tôi lại bất hạnh đến vậy?”
Nhưng họ quên mất một điều:
Cuộc đời không bắt đầu từ hoàn cảnh. Cuộc đời bắt đầu từ… cách ta nhìn vào hoàn cảnh.
Tâm thế nào, đời sẽ như thế ấy.
**
Trong Kinh Tâm Địa Quán, Đức Phật dạy:
“Tâm như họa sĩ khéo, vẽ ra muôn cảnh giới.”
Câu kinh ấy là một chân lý bất biến: chính tâm ta là nguồn cội của tất cả những gì ta đang sống, đang cảm, đang thấy, đang chịu đựng. Không phải hoàn cảnh, không phải người khác, không phải số phận nào quyết định phẩm chất đời sống của ta mà là cách nhìn của chính ta.
Thay đổi tâm cảnh sẽ đổi.
Thay đổi cách nghĩ cuộc đời sẽ đổi.
**
Điều này nghe có vẻ giản đơn, nhưng sự thật là rất nhiều người cả đời không dám tin rằng: họ có thể tự chuyển nghiệp bằng cách quay về điều chỉnh nội tâm.
Họ chờ đợi một công việc khác để bớt khổ.
Họ mong một người khác thay đổi để bớt buồn.
Họ cầu xin Phật, Trời, Thần Thánh… đến cứu mình thoát ra khỏi vòng xoáy đau khổ.
Nhưng Đức Phật dạy:
“Tự thắp đuốc lên mà đi.”
Không ai có thể bước dùm bạn trên con đường tỉnh thức.
Không ai có thể cho bạn sự an lạc nếu tâm bạn còn đầy rối ren.
**
Có một câu chuyện trong Thiền Tông kể về một vị tăng đến hỏi Thiền sư Triệu Châu:
“Thầy ơi, làm sao con có thể thoát khổ?”
Thiền sư hỏi lại: “Ai trói buộc con?”
“Dạ, không ai cả.”
Ngài gật đầu: “Nếu thế, thì ai trói ai cần thoát?”
Khổ, thật ra không ở bên ngoài, mà là cách ta giam cầm mình trong tâm thức.
Cũng như không ai bắt bạn giận. Bạn giận, là vì bạn chọn phản ứng bằng sân hận.
Không ai bắt bạn buồn. Bạn buồn, là vì bạn chọn đồng nhất với mất mát, thiếu thốn.
Và rồi, sau đó, bạn lại đau khổ vì chính lựa chọn ấy.
**
Thay đổi đời sống không cần giàu có hơn, không cần đi xa, không cần làm lại từ đầu.
Thay đổi chỉ cần quay vào trong, lắng lại, và thấy rõ tâm mình.
Khi thấy tâm hay chê bai, hãy học nhìn người bằng lòng trân trọng.
Khi thấy tâm hay oán trách, hãy tập biết ơn những gì đang có.
Khi thấy tâm hay nóng giận, hãy quay về hơi thở, để gió sân hận tự tan.
Chỉ một bước nhỏ thôi từ ngoài vào trong cũng đủ làm dịu mọi cơn bão.
**
Người không học đạo thì đổi cảnh mà không đổi tâm.
Người học đạo thì đổi tâm mà không cần đổi cảnh.
Người chưa học đạo sẽ nói:
“Tôi sẽ vui khi người kia thay đổi.”
“Tôi sẽ tu khi đời tôi bớt khó.”
“Tôi sẽ sống tốt khi mọi việc yên ổn.”
Người đã thấm đạo sẽ nói:
“Tôi vui vì tôi đang biết mình đang khổ.”
“Tôi tu vì ngay lúc này là cơ hội tốt nhất.”
“Tôi sống tốt, dù đời chẳng ưu ái tôi.”
**
Có một ví dụ rất gần gũi:
Hai người cùng đi bộ dưới trời mưa.
Một người nhìn lên bầu trời, than thở: “Trời lại mưa, chán quá.”
Người kia vẫn đi, lặng lẽ: “May mà có chiếc áo mưa.”
Vẫn là cơn mưa ấy nhưng một người thấy bực, một người thấy ơn.
Vì sao? Vì mỗi người đã chọn một cách để nhìn.
**
Trong đạo Phật, chuyển hóa không phải là phép màu mà là kết quả của chánh niệm + chánh tư duy.
Chánh niệm giúp ta thấy rõ tâm đang bất an.
Chánh tư duy giúp ta biết rằng: “Không ai làm khổ được mình nếu mình không cho phép điều đó xảy ra trong tâm.”
Từ cái thấy và cái hiểu đó, tự nhiên tâm nhẹ, và nghiệp cũ không còn duyên phát triển.
**
Bạn không cần đến núi rừng để sống an.
Không cần ẩn tu để thấy đạo.
Giữa phố thị ồn ào, nếu tâm bạn vững như gốc cây cổ thụ, thì mọi biến động chỉ như gió nhẹ lướt qua lá.
Người xưa nói:
“Tâm an, vạn sự an.”
Không phải vì vạn sự đã thuận. Mà vì tâm không còn kháng cự.
Không còn đòi hỏi thế gian phải như ý mình.
Không còn bắt người khác phải chiều theo tâm mình.
Không còn mong cuộc đời phải theo đúng kỳ vọng mình đặt ra.
Và chính khi buông hết những kỳ vọng đó đời sống trở nên nhiệm màu.
**
Tất cả sự thay đổi, suy cho cùng, không bắt đầu từ thế giới ngoài kia.
Mà bắt đầu từ một niệm quay về bên trong.
Từ cái nhìn hẹp hòi thành bao dung.
Từ sự dính mắc thành thảnh thơi.
Từ cái tôi to lớn thành lòng từ rộng lớn.
Chỉ một chuyển niệm mà cả kiếp người có thể bước sang một hướng hoàn toàn khác.
**
Cho nên, điều kỳ diệu không nằm ở chỗ bạn làm được gì cho thế gian,
mà là: bạn có dám dừng lại, để thấy rõ mình đang nhìn thế gian bằng đôi mắt gì?
Vì đôi mắt đó chính là nơi tạo nên thiên đường, hay địa ngục.
Chính là nơi mở cửa luân hồi, hay bước vào tịnh độ.
**
Và bạn có quyền chọn.
Chọn thay đổi tâm mình hôm nay.
Chọn dừng lại ngay trong một hơi thở này.
Chọn nhìn đời bằng ánh sáng trí tuệ và lòng bi mẫn.
Vì mọi nghiệp quả cũng chỉ bắt đầu từ một niệm vô minh, hoặc một niệm tỉnh thức.
Và nếu bạn chọn tỉnh thức thì xin chúc mừng…
Bạn vừa làm điều lớn lao nhất mà một kiếp người có thể làm:
Tự chuyển hóa chính mình.
4 KHỔ HAY LẠC, LÀ DO NGƯỜI NHÌN CHỨ KHÔNG PHẢI DO CẢNH
Nếu có ai đó hỏi:
“Điều gì khiến anh khổ?”
Bạn có thể sẽ nói: vì công việc quá căng thẳng, vì người thân không hiểu mình, vì tài chính bấp bênh, vì thời gian không đủ, vì sức khỏe yếu, vì xã hội đầy cạm bẫy…
Nhưng trong tất cả những lý do ấy, có một điều không ai dám nói thẳng, nhưng Phật đã chỉ rõ từ hơn hai ngàn năm trước:
“Không phải sự vật làm anh khổ, mà là cái tâm nhìn sự vật khiến anh khổ.”
**
Hãy nhìn thật sâu vào một ngày của chính mình.
Thức dậy với tiếng báo thức nếu tâm uể oải, bạn thấy đó là sự ép buộc.
Nhưng nếu tâm biết ơn vì còn một ngày được sống bạn sẽ mỉm cười bước xuống giường.
Bước ra đường gặp kẹt xe nếu tâm gấp gáp, bạn sẽ bực.
Nhưng nếu tâm an nhiên, bạn có thể dùng chính lúc đó để quán hơi thở, để soi lại mình trong gương xe phía trước.
Về nhà thấy bữa cơm không như ý nếu tâm mong cầu, bạn trách móc.
Nhưng nếu tâm biết đủ, bạn thấy ấm lòng vì có ai đó vẫn đang nghĩ tới mình.
Cũng một ngày đó, cũng từng ấy hoàn cảnh…
Nhưng nếu tâm khác, thì cuộc đời khác.
**
Vì sao chúng ta thường khổ?
Vì chúng ta chưa chịu trách nhiệm cho cái nhìn của chính mình.
Chúng ta giao chìa khóa an lạc vào tay người khác.
Chờ người khen thì mới vui.
Bị chê là liền buồn.
Người yêu thì thấy hạnh phúc. Người bỏ đi thì thấy suy sụp.
Tiền đến thì phấn khởi. Tiền đi thì sụp đổ.
Và ta gọi đó là “cuộc sống”.
Nhưng thật ra, đó là sự nô lệ của nội tâm, bị lôi kéo bởi hoàn cảnh, cảm xúc, và vọng tưởng.
**
Người học đạo là người dám nhìn thẳng vào tâm mình và nhận trách nhiệm.
Dám nói rằng:
“Tôi đang buồn, không phải vì ai cả. Mà vì tôi đang nhìn điều đó bằng con mắt sân hận.”
“Tôi đang khổ, không phải vì hoàn cảnh, mà vì tôi chưa đủ chánh niệm để thấy ra bản chất vô thường của sự việc.”
“Tôi đang phiền não, không vì người khác sai, mà vì tôi quá bám víu vào kỳ vọng của mình.”
Đó là bước ngoặt lớn của một người tu.
Đó là bước đi đầu tiên của tự do.
**
Trong Thiền Tông có dạy:
“Nếu tâm bình, thì chỗ nào cũng là tịnh độ.
Nếu tâm loạn, thì ở trong chùa cũng là địa ngục.”
Tịnh độ hay địa ngục không ở bên ngoài.
Chúng khởi lên từng giây từng phút ngay trong từng cách nghĩ, từng nhịp thở, từng ánh nhìn của ta với cuộc đời.
Có người sống trong biệt thự, nhưng tâm loạn thì vẫn khổ như kẻ ăn mày.
Có người sống trong căn phòng trọ nhỏ, nhưng tâm an thì vẫn an vui như ở cung trời.
**
Điều quan trọng không phải là bạn đang ở đâu.
Điều quan trọng là: bạn có mặt với chính mình như thế nào.
Có mặt với oán trách là khổ.
Có mặt với biết ơn là lạc.
Có mặt với tâm si mê là luân hồi.
Có mặt với tâm tỉnh thức là giải thoát.
**
Và điều kỳ diệu là: tâm có thể thay đổi ngay tức khắc.
Bạn không cần đợi đến khi mọi việc yên ổn mới tu được.
Vì nếu chờ thế giới ngoài kia yên bạn sẽ chờ cả đời.
Cái bạn có thể làm, là lắng lại chính mình.
Chỉ cần dừng lại, thở sâu, buông bớt.
Không buông hoàn cảnh mà buông cách bám víu vào hoàn cảnh.
Không buông người khác mà buông mong cầu người khác phải giống như ý mình.
Không buông cuộc đời mà buông thói quen kiểm soát cuộc đời.
**
Người tu không chạy trốn đời mà quay vào tu trong chính cuộc đời.
Vì nếu không tu được giữa đời, thì vào núi rừng cũng chỉ là đổi chỗ ngủ.
Sự tu tập không bắt đầu từ không gian.
Sự tu tập bắt đầu từ một quyết định: Tôi không còn muốn sống vô thức nữa.
Chỉ cần bạn thấy đủ là đủ.
Chỉ cần bạn trân quý là đã giàu.
Chỉ cần bạn buông chấp là đã giải thoát một phần.
**
Một trong những câu nói được nhắc đi nhắc lại trong đạo Phật là:
“Tất cả pháp đều do tâm tạo.”
Nếu bạn nhìn đời bằng con mắt cảm thông người nào cũng đáng thương, không ai đáng trách.
Nếu bạn nhìn đời bằng ánh sáng vô thường chuyện gì cũng có thể đến, và rồi cũng sẽ qua.
Nếu bạn nhìn đời bằng lòng biết ơn thì cái còn, cái mất, cái được, cái mất đều là nhân duyên quý giá để học và trưởng thành.
**
Cho nên, mọi chuyển hóa thật sự đều bắt đầu từ bên trong.
Không phải thay đổi thế giới, mà là thay đổi cái nhìn về thế giới.
Không phải từ bỏ trách nhiệm, mà là buông bỏ cái tôi trong khi làm trách nhiệm.
Không phải chạy trốn người, mà là thấy rõ người ấy cũng đang khổ như mình.
**
Đừng đợi một ngày nào đó tâm bạn an.
Hãy an ngay trong từng bước chân, từng ánh mắt, từng hơi thở.
An ngay trong khi đi làm.
An ngay trong khi rửa chén.
An ngay trong lúc lắng nghe người khác phàn nàn.
Vì chính những khoảnh khắc đó nếu bạn có mặt trọn vẹn sẽ là thiền đường thật sự.
**
Không ai làm bạn khổ nếu bạn không cho phép điều đó xảy ra trong tâm.
Không ai làm bạn vui nếu bạn không học cách trân quý từng điều nhỏ bé.
Bạn không cần thế giới thay đổi.
Bạn chỉ cần một niệm quay về.
Một niệm: nhìn đời bằng mắt thương.
Một niệm: buông xuống kỳ vọng.
Một niệm: thấy rõ vô thường, buông bám chấp.
Chỉ cần một niệm ấy thôi là cả thế giới bên trong bạn bắt đầu thay đổi.
Và khi bên trong bạn thay đổi, thì ngoài kia sẽ không còn là khổ cảnh nữa mà trở thành đạo tràng.
TỰ CHUỐT PHIỀN NÃO, TỰ CHÔN MÌNH VÀO NGHIỆP KHỔ
Có những nỗi buồn rất nhỏ nhưng ta giữ suốt một đời.
Có những lời nói chỉ vô tình mà ta biến thành vết thương mãi mãi không lành.
Có những ánh nhìn lướt qua mà ta mang theo như một kết tội âm thầm.
Tại sao vậy?
Vì chúng ta quá dễ tổn thương, và quá khó buông xả.
Vì chúng ta chưa học được cách sống nhẹ trong cõi đời vốn đã quá nặng.
**
Bạn có để ý không?
Một lời nói vô ý của ai đó khiến bạn bực bội cả ngày.
Một chuyện không đâu nghe qua lời người khác kể lại cũng đủ làm bạn không ngủ được.
Một cuộc đối thoại chỉ vài phút nhưng âm vang của nó có thể kéo dài thành uất ức, thành giận dữ, thành trầm cảm, thành ác cảm, thành hận thù.
Tất cả những điều đó không nằm ở bên ngoài.
Chúng nằm trong cách ta tiếp nhận phản ứng và giữ lại.
**
Bạn thử nhìn lại xem, có bao nhiêu phiền não trong đời bạn thật sự xứng đáng?
Một câu nói vô tâm, có thật sự đáng để bạn ủ rũ cả tuần?
Một lần bị hiểu lầm, có thật sự đáng để bạn bỏ đi một mối quan hệ?
Một lần bị từ chối, có thật sự đáng để bạn hoài nghi cả thế giới?
Khi tỉnh táo mà nhìn lại, bạn sẽ thấy: phần lớn những khổ đau ta đang ôm ấp, không có giá trị gì cả.
Nhưng kỳ lạ thay, ta vẫn giữ chúng như một thói quen.
Ta cất giữ tổn thương như thể cất giữ kỷ niệm.
Ta giữ oán giận như thể giữ lấy chính mình.
Ta lặp đi lặp lại những chuyện cũ như thể nếu không nhắc lại, mình sẽ mất đi một phần bản sắc.
Nhưng càng giữ, ta càng khổ.
Càng nhắc, ta càng mệt.
**
Đức Phật gọi đó là “vô minh” tức là sống mà không thấy rõ bản chất các pháp.
Ta không thấy rõ rằng:
Một câu nói, sau khi thốt ra, đã là quá khứ.
Một ánh mắt, sau khi lướt qua, không còn tồn tại.
Một hành vi, sau khi xảy ra, đã trở thành bóng hình trôi qua.
Nhưng ta lại bám víu vào những thứ không còn.
Rồi chính vì bám, mà sinh chấp.
Vì chấp, mà sinh đau.
Vì đau, mà sinh oán.
Vì oán, mà sinh nghiệp.
**
Đừng nghĩ rằng một cơn giận nhỏ là vô hại.
Bởi vì giận một lần thì tạo một vết lằn trong tâm thức.
Giận mười lần thì khắc thành một đường rãnh.
Giận trăm lần thì tâm ta đã trở thành một cánh đồng khô cằn, không còn chỗ cho hạt giống của từ bi mọc lên.
Và rồi ta sống trong chính vùng đất khô đó tự gieo lấy cô đơn, uất ức, và bất mãn.
**
Một người bạn từng nói với tôi rằng:
“Tôi không giận ai cả, nhưng tôi nhớ tất cả những gì họ đã làm với tôi.”
Bạn thấy đó: không cần gọi tên là giận nhưng vẫn là một dạng oán niệm.
Oán niệm không nhất thiết phải biểu hiện ra ngoài. Nó có thể nằm im trong lòng nhưng vẫn âm thầm gặm nhấm tâm thức, làm sụp đổ cả lòng tin, phá tan cả tình thương, làm khô héo cả nhân cách.
**
Người học đạo cần cảnh tỉnh sâu sắc điều này:
Giữ phiền não trong lòng là đang tự đốt cháy mình trong ngọn lửa của sân hận.
Và điều đáng buồn là: không ai ép ta làm điều đó cả.
Không ai bắt ta phải nhớ.
Không ai bắt ta phải giận.
Không ai bắt ta phải khổ.
Ta tự chọn, vì ta không biết rằng mình đang có sự lựa chọn.
**
Vì vậy, tu không phải là làm việc gì vĩ đại.
Tu là học cách buông những gì không còn cần thiết.
Là học cách đừng tích lũy thêm phiền não.
Là học cách không chuốt thêm nghiệp vào lòng.
Và để làm được điều đó, cần phải thấy rõ từng khoảnh khắc tâm mình bị lôi kéo, bị dính mắc, bị phản ứng để ngay lúc đó, dừng lại, thở sâu, mỉm cười.
**
Một hơi thở chánh niệm có thể dập tắt một cơn giận.
Một nụ cười hiểu biết có thể hóa giải một cuộc tranh cãi.
Một ánh mắt từ bi có thể mở ra một con đường mới trong một mối quan hệ tưởng như đã hư hao.
**
Bạn biết không, trong kinh Pháp Cú, Đức Phật dạy:
“Chiến thắng vạn quân không bằng chiến thắng chính mình.”
Và một trong những trận chiến lớn nhất trong đời là chiến thắng thói quen phản ứng tức thì của bản ngã.
Người chửi mình một câu, mình không đáp lại.
Người ghét mình, mình không thù.
Người lừa mình, mình không lặp lại lừa dối với người khác.
Đó là chiến thắng của người có tu tập.
Không cần đánh nhau bằng gươm giáo chỉ cần không phản ứng bằng sân hận là đã thắng.
**
Nhưng điều này không dễ vì nó đi ngược lại thói quen nhiều đời của nghiệp.
Thói quen đó gọi là “tập khí” tức là cái “mùi” của tâm thức, cái bản năng phản xạ đã hằn sâu.
Cho nên, để chuyển hóa, cần rèn luyện mỗi ngày.
Cần quan sát nội tâm mỗi giờ.
Cần buông từng chút một.
**
Và cứ thế, dần dần, ngày qua ngày, bạn sẽ thấy:
Lòng nhẹ hơn.
Tâm vững hơn.
Sống sâu hơn.
Ít buồn, ít giận, ít oán trách.
Và nhiều hơn những khoảng lặng đầy ánh sáng bên trong.
**
Vì rốt cuộc, không ai làm bạn khổ ngoài chính bạn.
Và cũng không ai có thể cứu bạn ngoài sự tỉnh thức của chính bạn.
Cho nên, từ hôm nay, từ ngay giờ này, từ chính giây phút bạn đang đọc những dòng này:
Hãy chọn tha thứ.
Hãy chọn buông.
Hãy chọn giữ lại trong lòng chỉ những gì xứng đáng với một tâm hồn đang hướng về giải thoát.
SỐNG GIỮA ĐỜI, NHƯ KHÔNG THUỘC VỀ ĐỜI
Có những người giữa chợ đời ồn ã, vẫn lặng lẽ như đang ở trong một am thiền.
Có những người mặc áo bình thường, làm việc như bao người, đi lại giữa phố xá như bao con người… nhưng mỗi bước chân, mỗi ánh mắt, mỗi lời nói của họ đều nhẹ như mây, sâu như đáy nước.
Họ không cần xưng là “người tu”.
Không cần phát nguyện lớn.
Không cần kể công, kể khổ.
Nhưng nội tâm họ như một dòng suối trong, chảy dưới mặt đất cằn khô.
Đó là những người biết đạo mà không cần nói về đạo.
Sống giữa đời mà không thuộc về đời.
**
Người như thế có thể là một bác xe ôm, vẫn chở khách khắp phố, nhưng không tranh giành, không chặt chém, không gắt gỏng với ai.
Có thể là một cô bán hàng ngoài chợ, vẫn bươn chải mưu sinh, nhưng luôn trả lời tử tế, luôn đặt niềm tin vào lời mình nói, và không bao giờ lừa gạt dù chỉ một đồng.
Có thể là một ông thầy giáo ở vùng quê, ngày ngày dạy học trò, nhưng chưa từng mắng ai bằng lời ác, chưa từng nhận một đồng quà không sạch.
Họ không có vẻ gì là người “tu”, nhưng thật ra lại đang hành trì miên mật bằng chính đời sống âm thầm ấy.
**
Có những người tụng kinh rất nhiều, nhưng khẩu nghiệp vẫn chưa dứt.
Có những người giảng pháp rất hay, nhưng lòng còn nhiều so đo, phân biệt.
Ngược lại, có người chưa từng biết đến chữ “chánh niệm”, “bát chánh đạo”, “tứ diệu đế”, nhưng mỗi việc làm, mỗi cách xử thế của họ lại thể hiện đầy đủ tinh thần Phật pháp.
Họ không cần học đạo vì chính cách sống của họ đã là đạo.
**
Trong kinh từng nói:
“Người hành đạo chân thật là người không cần ai biết mình đang tu.”
Vì sao? Vì khoe tu cũng là một dạng chấp ngã.
Vì còn cần người khác khen ngợi, công nhận, tán thán là còn bị lệ thuộc vào khen chê, thành bại, được mất.
Và còn lệ thuộc thì chưa thật sự tự do.
Người biết đạo sẽ buông cả nhu cầu được biết đến.
Họ không cần chứng minh gì cả.
Không cần nổi bật.
Không cần được ngưỡng mộ.
Vì họ biết: chỉ có tâm mới là nơi chứng đạo. Không phải ánh mắt người đời.
**
Sống giữa đời không phải là buông trôi.
Cũng không phải là trốn tránh.
Mà là sống với chánh niệm, giữa những điều bất toàn.
Không để cuộc sống cuốn mình đi.
Không để phiền não của người khác rót vào tâm mình.
Không lấy ồn ào của thiên hạ làm rối loạn tánh sáng bên trong.
Đó là người biết sống, không chỉ tồn tại.
**
Người ấy có thể làm tất cả việc mà không dính mắc vào việc.
Có thể thành công mà không kiêu.
Có thể thất bại mà không sụp đổ.
Có thể được người yêu thương mà không tự mãn.
Có thể bị người ghét bỏ mà không sinh tâm sân hận.
Vì họ biết: mọi sự chỉ là duyên.
Đến thì tiếp nhận bằng tâm bình an.
Đi thì buông xuống bằng tâm thanh thản.
**
Giống như hoa sen giữa bùn người ấy vẫn sống trong cõi đời đầy thị phi, tham dục, giả trá… nhưng không bị nhiễm.
Không bị nhuộm bởi lời khen.
Không bị dao động vì lời chê.
Không khô héo vì thất bại.
Không ngạo nghễ vì thắng lợi.
Họ đứng giữa đời, nhưng gốc rễ không bám vào danh lợi, quyền thế, hư vinh.
Họ sống như một ngọn gió mát lành, đi qua mà không vướng bụi.
**
Đó không phải là một trạng thái đặc biệt.
Không phải là chỉ có ở bậc thánh.
Đó là một chọn lựa, hoàn toàn khả thi dành cho tất cả chúng ta, nếu ta chịu tu mỗi ngày, nếu ta chịu sống chậm lại, nếu ta chịu quay vào bên trong.
**
Có một câu nói của một thiền sư Nhật Bản rất giản dị:
“Ngồi là ngồi. Ăn là ăn. Làm là làm.”
Nhưng đằng sau sự giản dị ấy là một đời sống thấu suốt không lẫn lộn không chạy trốn không giả dối.
Người như thế không làm màu.
Không tô vẽ cho mình vẻ hiền lành.
Không cố gắng biểu hiện đạo đức.
Vì họ biết: nếu nội tâm đã trong thì tự nhiên mọi thứ cũng sáng. Không cần cố.
**
Người sống giữa đời mà không thuộc về đời không phải là người bất cần.
Họ rất quan tâm.
Họ cảm nhận rất sâu.
Nhưng họ không dính mắc.
Họ có thể khóc nhưng không gục ngã.
Họ có thể cười nhưng không hoan lạc quá đà.
Họ có thể yêu nhưng không bị nuốt chửng bởi ái luyến.
Họ có thể chia ly mà không oán hận.
**
Nếu bạn thấy mình còn dễ bị lôi kéo không sao cả.
Quan trọng là bạn có nhận ra điều đó không?
Nếu bạn thấy mình còn khổ vì người không sao cả.
Chỉ cần bạn không trách người, mà quay về chữa lành chính mình.
Nếu bạn đang sống giữa đời mà cảm thấy lạc lõng cũng không sao.
Vì chính sự lạc lõng ấy là dấu hiệu bạn đang thức tỉnh.
**
Bạn không cần bỏ đi đâu cả.
Chỉ cần, giữa những bận rộn, giữ lại một khoảng trống để thở.
Chỉ cần, giữa ồn ào, có một góc trong tâm để lặng.
Chỉ cần, giữa đòi hỏi, có một khoảnh khắc để không làm gì cả chỉ lắng nghe chính mình.
Đó là bước đầu của “sống giữa đời mà không thuộc về đời.”
**
Và nếu bạn vẫn còn nghi ngờ điều này có thật hay không…
Chỉ cần nhớ:
Thánh nhân không rút vào núi.
Thánh nhân ẩn mình giữa phố.
Nhưng lòng họ đã là ngọn núi.
Nơi gió đời không thể thổi qua.
Người ta thường nói: lên núi tu dễ hơn sống giữa đời.
Giữa rừng vắng, không ai ganh ghét, không ai dèm pha, không bị dòng đời cuốn trôi, không có thị phi, không có đồng nghiệp hay hàng xóm khiến ta phiền não.
Núi rừng thì yên.
Chim hót, gió thổi, lá rơi tất cả đều trầm mặc.
Nhưng… liệu sự tĩnh lặng bên ngoài có đồng nghĩa với sự an tịnh bên trong?
Không.
Vì nếu tâm chưa vững, thì dù ở nơi cô tịch vọng tưởng vẫn vang dậy như sấm giữa trời quang.
**
Người lên núi không phải vì đời đáng sợ, mà vì muốn đối diện với chính mình.
Vì giữa phố xá, người ta dễ ngụy trang mình bằng công việc, bằng vai trò, bằng bận rộn.
Nhưng trên núi, giữa im lặng, chỉ còn trơ trọi một cái tâm chưa thuần tất cả đều hiện nguyên hình.
Trên núi, không còn ai để đổ lỗi.
Không còn gì để biện hộ.
Không còn đâu để trốn.
Chỉ còn ta và những gì đang khởi lên trong tâm ta từng khoảnh khắc.
**
Có người nghĩ rằng lên núi tu là trốn tránh cuộc đời.
Nhưng thật ra, người ẩn tu là người chọn đi vào cuộc chiến lớn nhất cuộc chiến nội tâm.
Giữa đời, ta dễ lấy người khác làm lý do cho khổ đau của mình.
Nhưng trong thiền thất vắng người, không có ai để than phiền nữa lúc ấy, ta mới thấy: hóa ra người khiến ta khổ nhất chính là… ta.
Ta khổ vì vọng tưởng.
Vì quá khứ kéo về.
Vì những ký ức lởn vởn như sương khói.
Vì nỗi cô đơn ẩn hiện như bóng chim cuối chiều.
**
Đã có không ít người rời bỏ phố thị để lên rừng rồi lại bỏ núi quay về phố.
Không phải vì núi thiếu gì mà vì tâm không chịu được sự trần trụi của chính mình.
Người ở ẩn không sợ thiếu thốn mà sợ nhất là đối diện với cơn bão trong tâm.
Cơn bão của những giấc mộng chưa dứt.
Cơn bão của dục vọng từng tích tụ.
Cơn bão của ngã mạn vẫn chưa chịu lùi.
**
Có một vị tăng trẻ từng thổ lộ:
“Con tưởng rằng không ai bên cạnh thì con sẽ dễ tu. Nhưng khi chỉ còn một mình, con lại thấy tâm mình ồn ào đến khó thở.”
Đúng vậy.
Im lặng bên ngoài đôi khi chỉ khiến tiếng vọng bên trong thêm rõ rệt.
Và chính lúc đó, người tu mới thật sự bắt đầu hành trình quán chiếu.
Không còn lý thuyết.
Không còn khẩu đầu thiền.
Không còn mượn đạo để sống.
Chỉ còn sự đối diện trực tiếp giữa người và chính mình.
**
Người ở ẩn trên núi thường không được ai biết tới.
Không có người tán thán.
Không có ánh đèn sân khấu.
Không có tiếng vỗ tay hay lời tung hô.
Nhưng chính vì vậy, họ không còn nơi để cắm rễ cái tôi.
Họ không cần làm gì để được công nhận.
Vì họ biết: tâm thanh tịnh là phần thưởng lớn nhất.
Không phải ai cũng có thể chịu được sự tĩnh lặng dài ngày không lời qua tiếng lại.
Không phải ai cũng có thể sống mà không cần được ai thừa nhận.
Nhưng người thật tu lại xem đó là một phép thử quý giá.
**
Giữa núi rừng, thời gian không còn là thứ để đếm.
Ngày trôi qua không vì mục tiêu nào cả.
Chỉ là một hơi thở rồi lại một hơi thở.
Mỗi bước chân lên dốc là một bài học về nhẫn nại.
Mỗi tiếng chuông vang trong thiền thất là một lần nhắc nhở: trở về đi, tâm ơi.
**
Có người hỏi:
“Lên núi rồi có cần xuống không?”
“Ẩn cư rồi, có cần độ đời không?”
Đáp rằng: không phải ai lên núi cũng phải xuống.
Và không phải ai xuống núi cũng là để độ người.
Vì có những người, chỉ cần họ giữ được tâm thanh tịnh, thì họ đã độ mình và sự hiện diện thầm lặng đó, tỏa ra năng lượng lành cho pháp giới.
Có người cả đời không nói một câu pháp thoại nhưng sự bình an của họ là một bài giảng sống động nhất.
Có người cả đời không tụng kinh lớn tiếng nhưng sự khiêm hạ của họ là bài kệ nhiệm màu nhất.
**
Người ở ẩn, không phải để khác biệt mà để đơn giản hóa mọi thứ về lại bản chất.
Không còn danh xưng.
Không còn vai trò.
Không còn thứ gì để bám víu.
Chỉ còn cái tâm như gương sáng, như suối lành, như bầu trời không mây.
**
Và trong sự ẩn mình đó người tu học được một điều quý nhất:
An tịnh không phải là không có sóng gió.
An tịnh là biết mỉm cười trước sóng gió.
Ẩn không có nghĩa là biến mất.
Ẩn là để trở lại chân tâm không vì ai, không vì đời, không vì chứng ngộ.
Chỉ vì… đã đủ mỏi mệt với những điều giả tạm.
**
Bạn không nhất thiết phải lên núi để ở ẩn.
Chỉ cần, trong tâm bạn có một ngọn núi.
Nơi không ai chạm tới.
Nơi bạn có thể trở về bất cứ lúc nào.
Nơi bạn không cần phải giải thích mình là ai.
Chỉ là bạn trong sáng và thanh lặng.
**
Và nếu bạn tìm thấy được nơi ấy…
Dù bạn đang giữa phố thị, hay trong thất vắng…
Bạn vẫn đang là người ở ẩn trên núi.
QUAN SÁT: CON ĐƯỜNG DUY NHẤT ĐỂ CHUYỂN HÓA
Sau tất cả, dù bạn đang tu giữa đời hay ẩn cư nơi núi rừng, dù bạn tụng kinh hay chỉ lặng thinh, dù bạn hành trì pháp môn gì… thì một điều không thể thiếu để thật sự chuyển hóa được đời mình, đó là: quan sát.
Không phải là nhìn bên ngoài mà là nhìn vào bên trong.
Không phải quan sát thế giới mà là quan sát người đang phản ứng với thế giới ấy: chính mình.
**
Có một người bạn đã hỏi tôi:
“Pháp môn nào giúp con nhanh chóng thoát khỏi buồn phiền nhất?”
Tôi không trả lời ngay.
Chỉ nhìn sâu vào mắt bạn ấy, và nhẹ nhàng nói:
“Ngay lúc con vừa hỏi câu đó, có phải trong con đang khởi lên một nỗi bất an?”
Bạn ấy khựng lại.
“Đúng rồi… nhưng làm sao Thầy biết?”
“Vì ta thấy ánh mắt con hơi dồn, hơi căng, hơi thiếu thở.”
“Và con có thấy không? Tự con cũng có thể thấy điều đó, nếu con quan sát chính mình.”
**
Đức Phật không ban cho chúng sinh phép màu.
Ngài chỉ chỉ cho ta một điều: hãy tỉnh thức.
Mà tỉnh thức là gì?
Là thấy rõ.
Thấy rõ từng dòng chảy tâm thức đang vận hành trong ta mà không bị cuốn vào.
Chính vì vậy, trong thiền tông có một câu rất sâu:
“Biết mà không dính, thấy mà không động, đó là căn bản tu hành.”
**
Trong bạn luôn có hai con người.
Một là người đang trải nghiệm: vui, buồn, giận, thương, ganh, tủi…
Hai là người đang quan sát: lặng lẽ, không phán xét, không xen vào chỉ biết rõ.
Nếu bạn sống với người thứ nhất bạn sẽ mãi trôi theo sóng đời.
Nhưng nếu bạn sống với người thứ hai bạn sẽ tìm được sự tự do không ai lấy mất được.
**
Người thứ nhất sẽ nói:
“Tôi đang rất tức giận.”
Người thứ hai sẽ nói:
“Ồ, một cơn giận đang khởi lên trong tôi.”
Bạn thấy khác biệt không?
Người đầu đồng nhất mình với cảm xúc.
Người sau thấy rõ cảm xúc chỉ là một hiện tượng đang sinh trụ diệt.
Chính năng lực thấy rõ mà không đồng nhất ấy là con đường duy nhất để thật sự chuyển hóa.
**
Không phải bạn giận là sai.
Không phải bạn buồn là tội lỗi.
Mà bạn không thấy mình đang giận, không biết mình đang buồn, mới là gốc rễ của khổ đau.
Giận thì phản ứng.
Buồn thì trách người.
Tủi thân thì đổ lỗi.
Ganh ghét thì hủy hoại.
Tất cả xảy ra trong vô thức vì bạn đã quên mất người quan sát trong chính mình.
**
Người quan sát ấy không cần học.
Không cần tu lâu.
Không cần làm gì cả.
Người ấy vốn có sẵn trong bạn như bầu trời luôn hiện hữu sau lớp mây.
Chỉ cần bạn dừng lại một chút.
Lặng xuống một chút.
Quay về bên trong một chút.
Là bạn sẽ thấy sự hiện diện tĩnh lặng, trong trẻo ấy như một ánh sáng nội tâm, không bao giờ tắt.
**
Trong Kinh Pháp Hoa có một câu ví dụ tuyệt vời:
“Như người đứng trên bờ nhìn thấy dòng nước chảy. Người ấy không phải là dòng nước.”
Cảm xúc của bạn là dòng nước.
Bạn là người đứng trên bờ.
Nếu bạn lao xuống nước bạn trôi.
Nếu bạn đứng lại bạn thấy.
Và chính cái thấy không trôi ấy, là nền tảng của giải thoát.
**
Bạn không cần ép mình phải vui.
Chỉ cần thấy rõ nỗi buồn đang trỗi dậy.
Bạn không cần diệt trừ giận dữ.
Chỉ cần nhận ra giận đang có mặt.
Vì ánh sáng của chánh niệm luôn làm tan bóng tối, không cần chống lại.
Giống như trong căn phòng tối, bạn chỉ cần bật đèn không cần phải lấy tay hốt bóng đen đi.
**
Từ đó, bạn sẽ hiểu:
Không cần thay đổi hoàn cảnh, chỉ cần chuyển tâm.
Bởi vì tâm là kính chiếu yêu, là máy chiếu phim.
Nếu tâm bạn đầy oán trách, thì cả thế giới là kẻ thù.
Nếu tâm bạn đầy biết ơn, thì cả thế giới là ân nhân.
Nếu tâm bạn tỉnh thức, thì hoàn cảnh nào cũng trở thành đất tu.
**
Chuyển nghiệp không nằm ở việc đổi nghề, đổi người yêu, đổi chỗ ở.
Chuyển nghiệp là ngay trong khoảnh khắc buồn ta thấy mình đang buồn.
Ngay trong cơn sân ta biết mình đang sân.
Ngay trong khoảnh khắc muốn nói lời ác ta thấy tâm mình đang chuẩn bị làm điều bất thiện.
Và ngay lúc ấy nếu bạn thấy thì bạn không làm nữa.
Bạn dừng lại.
Bạn mỉm cười.
Bạn thở một hơi dài.
Bạn đã vừa chuyển hóa một kiếp nghiệp.
**
Cho nên, nếu bạn muốn thay đổi đời mình…
Đừng bắt đầu bằng những kế hoạch hoành tráng.
Hãy bắt đầu bằng một khoảnh khắc tỉnh thức.
Khi rửa chén, biết mình đang rửa.
Khi ăn cơm, biết mình đang nhai.
Khi đi bộ, biết gót chân đang chạm đất.
Khi buồn, biết nỗi buồn đang đi ngang qua tâm.
**
Đó là thiền.
Đó là đạo.
Đó là chuyển hóa.
Không cần tu viện.
Không cần pháp danh.
Không cần lễ nghi.
Chỉ cần chánh niệm.
**
Vì cuối cùng, người có thể giúp bạn nhất không phải ai khác.
Mà chính là người quan sát bên trong bạn luôn có mặt, luôn âm thầm nhắc bạn:
“Trở về đi.
Đừng chạy theo nữa.
Đừng đồng hóa với đau khổ nữa.
Chỉ cần thấy.
Và buông.”
Và đó chính là Niết Bàn trong từng bước chân.
b LUÔN XỨNG ĐÁNG VỚI ĐIỀU MÌNH ĐÃ TẠO
Trong vô lượng pháp giới, không có gì xảy ra một cách ngẫu nhiên.
Không có niềm vui nào đến tình cờ.
Không có nỗi khổ nào rơi trúng một người vì họ “đen đủi”.
Không có “số phận oái oăm”, cũng không có “thần linh trừng phạt”.
Tất cả, từng hơi thở ta hít vào, từng việc ta đang trải qua, từng người ta gặp, từng thử thách ta đương đầu…
Đều là quả của một nhân mà chính ta ở một lúc nào đó đã gieo.
Và vì thế:
bạn luôn xứng đáng với điều mình đã tạo.
**
Nếu hôm nay anh được người thương kính, được công việc thuận lợi, được bạn bè tín nhiệm, được nội tâm bình an thì đó không phải là điều may mắn.
Đó là kết quả của vô số lần anh đã biết sống tử tế, biết khiêm nhường, biết yêu thương, biết giữ gìn giới hạn trong hành động lời nói suy nghĩ.
Nếu hôm nay anh đang chịu sự hiểu lầm, sự xa lánh, sự thất bại hay bệnh tật cũng không phải vì anh “kém phước” hay “bị trời hành”.
Mà là một phần nhân quả đang trổ, để anh nhìn lại mà chuyển đổi, mà quay đầu, mà học bài học mình đã từng bỏ qua.
**
Phật không hề trách móc.
Phật cũng không ban thưởng.
Phật chỉ dạy ta một điều:
Gieo gì gặt nấy.
Người trí thì không trách đất khi cây không mọc, mà đi tìm lại hạt giống.
Người biết tu không đổ lỗi cho thời tiết, mà quay vào điều chỉnh tâm mình.
**
Có người hỏi:
“Vậy người làm việc tốt mà vẫn khổ thì sao?”
Câu trả lời là: khổ của hôm nay chưa chắc đến từ nhân hôm qua.
Có thể đó là quả cũ đang trả, còn nhân lành hôm nay đang được ươm mầm.
Đừng vội hoài nghi đạo lý vì một vài cơn mưa.
Vì trời vẫn còn đó và nắng ắt sẽ về nếu đất đủ kiên nhẫn.
**
Chúng ta khổ không phải vì nghiệp, mà vì không chịu nhận trách nhiệm với nghiệp mình đã tạo.
Ta thường đổ lỗi:
“Vì cha mẹ không dạy tốt…”
“Vì tôi sinh ra trong hoàn cảnh nghèo khó…”
“Vì người ấy phản bội tôi…”
“Vì xã hội bất công…”
Ta luôn muốn gán đau khổ của mình cho một ai đó, một điều gì đó ngoài ta.
Vì ta sợ phải nhận ra: mình là người tạo ra phần lớn những gì đang xảy đến.
**
Chánh kiến trong đạo Phật dạy rằng:
Tất cả pháp đều từ tâm khởi.
Tâm làm chủ, tâm tạo tác.
Nếu nói hay hành động với tâm nhiễm ô,
thì khổ đau sẽ theo sau như bánh xe lăn theo chân bò.
(Kinh Pháp Cú, kệ 1)
Vậy nên, đừng mong quả ngọt khi tâm đang đầy sân si.
Đừng đòi hỏi bình an nếu lòng vẫn thích hơn thua.
Đừng hy vọng có được người chân thành khi mình sống bằng giả dối.
Tất cả bắt đầu từ cái tâm.
Và tất cả cũng sẽ kết thúc nếu cái tâm ấy chịu chuyển hóa.
**
Một người học đạo chân thật sẽ không còn hỏi:
“Vì sao tôi khổ?”
Mà sẽ hỏi:
“Tôi đã gieo gì để hôm nay gặp việc này?”
“Tôi có thể tu sửa điều gì trong chính mình để không tái lập khổ đau này nữa?”
Đó là người bắt đầu bước đi trên con đường tự do thật sự vì họ không còn lệ thuộc vào hoàn cảnh hay người khác.
Họ không cần phải đợi ai xin lỗi, đợi ai hiểu mình, đợi cuộc đời tốt hơn.
Họ biết rằng:
Chỉ cần tâm mình thay đổi thì vận mệnh sẽ thay đổi.
**
Có một người tu hành từng nói:
“Tôi không cầu cho quả báo nhanh đến.
Tôi chỉ nguyện đủ trí tuệ để thấy rõ: mỗi lúc sân là một hạt giống bất thiện, mỗi khi tham là một lời hứa cho khổ đau, mỗi lần nói dối là một bước đi ngược về phía bóng tối.”
Đó là sự tỉnh thức rất sâu.
Không cần sấm chớp.
Không cần lễ nghi.
Chỉ cần tự biết mình đang gieo gì mỗi ngày là đã là người có trí.
**
Đời người không phải trò chơi.
Mỗi suy nghĩ là một đường chỉ khắc vào tâm.
Mỗi lời nói là một hạt giống rơi xuống ruộng nghiệp.
Mỗi hành động là một dấu chân dẫn về tương lai.
Bạn có thể lựa chọn:
Gieo lúa thì gặt cơm.
Gieo gai thì gặt máu.
Gieo từ bi thì gặt hỷ lạc.
Gieo hận thù thì gặt cô độc.
**
Và vì vậy, không ai đang làm chủ tương lai của bạn… ngoại trừ chính bạn.
Không ai ban cho bạn nghiệp tốt.
Không ai cướp đi phước đức của bạn.
Chỉ có bạn từng ngày đang lặng lẽ ký hợp đồng với quả báo.
**
Cho nên, nếu hôm nay bạn gặp chuyện không như ý đừng vội oán.
Hãy bình thản nói:
“Đây là cái giá mình phải trả cho một niệm vô minh nào đó trong quá khứ.”
Và ngay sau đó hãy hỏi thêm:
“Từ giờ phút này, mình nên gieo gì cho những ngày mai sáng hơn?”
**
Vì luật nhân quả không nhằm trừng phạt.
Nó chỉ là một tấm gương công bằng, phản chiếu lại điều bạn đã từng gửi vào vũ trụ này bằng suy nghĩ, bằng lời nói, bằng hành động.
Bạn không cần sợ nghiệp.
Chỉ cần biết rõ mình đang làm gì với nghiệp.
Chỉ cần nhớ:
Không ai khác chỉ bạn mới là người tạo ra cái gọi là “định mệnh” của chính mình.
Và anh luôn xứng đáng với điều anh đã gieo.
Câu nói ấy không phải để kết tội,
Mà là để nhắc bạn:
Bạn cũng hoàn toàn xứng đáng với một đời sống tốt đẹp hơn nếu bạn bắt đầu gieo điều đúng đắn ngay bây giờ.
Sau tất cả những quãng đường đi qua từ cách ta sống một ngày, cách ta nhìn nhận bổn phận và hiến tặng, đến sự quan sát nội tâm, nghiệp quả, và con đường buông xả thì rốt cuộc, vẫn chỉ còn lại ba kết luận nhẹ như gió, nhưng sâu như lòng đất.
Ba điều ấy không phải để dạy ai.
Chỉ để thì thầm lại với chính mình như một lời nhắc trước lúc ngồi thiền, như tiếng chuông nhẹ đánh vào tim mỗi lúc lạc lối.
**
Kết luận thứ nhất: Đời sống có nhiều tầng bạn đang ở tầng nào?
Đời không chỉ có một mặt phẳng.
Nó là một dòng thang nâng lên từng tầng bậc ý thức.
Có người sống cả đời chỉ để thỏa mãn cái bụng, cái miệng, cái thân.
Có người sống để vun vén danh vọng, địa vị, tiền tài.
Có người sống để tìm một hình bóng yêu thương mà tựa nương giữa đời.
Nhưng cũng có người, sống không phải để có gì mà để thấy rõ mình là ai.
Đó là tầng sống của phàm phu và tầng sống của bậc tỉnh thức.
Bạn không cần rời bỏ thế gian để bước lên tầng cao.
Chỉ cần buông một niệm si mê, bạn đã nhích một tầng tâm thức.
Chỉ cần thấy rõ một vọng tưởng vừa khởi, bạn đã vượt một tầng vô minh.
Giống như đóa sen đâu cần phải lên trời mới nở.
Chỉ cần vươn qua khỏi bùn, nó đã bắt đầu thuộc về ánh sáng.
Bạn đang sống tầng nào đừng nhìn vào hoàn cảnh.
Hãy nhìn vào phản ứng của tâm trước mỗi biến cố.
Tầng tâm thức của bạn chính là bầu trời bạn đang sống.
**
Kết luận thứ hai: Tạo bất hạnh rất dễ, nhưng tạo an lạc cần trí tuệ và lòng nhân hậu.
Chỉ cần một lời nặng nề là đủ làm rạn nứt một mối quan hệ.
Chỉ cần một cơn giận là đủ làm tan vỡ một ngày đang yên.
Chỉ cần một lần sân si, tham dục là đủ tạo một chuỗi nghiệp dằng dặc về sau.
Bất hạnh luôn đòi hỏi rất ít.
Chỉ cần bạn buông tay nó sẽ đến.
Chỉ cần bạn mặc kệ nó sẽ lớn.
Ngược lại, an lạc là một con đường cần rèn luyện.
Nó cần chánh niệm để thấy rõ tâm.
Nó cần nhẫn nhục để không phản ứng ngay.
Nó cần từ bi để không làm tổn thương ai.
Nó cần trí tuệ để hiểu rằng: chúng sinh khổ không phải vì họ xấu mà vì họ chưa tỉnh.
Người biết tu không cầu bình an đến từ bên ngoài.
Họ tạo an lạc từ bên trong bằng cách sống tử tế từng ngày, dù chẳng ai thấy, chẳng ai ghi nhận.
An lạc không rơi từ trời.
An lạc nở ra từ lòng người biết thương, biết hiểu, biết buông.
**
Kết luận thứ ba: Hãy ngẩng đầu nhìn trời rộng sống không vì những chuyện vụn vặt, mà hướng tới điều cao quý, rộng lớn.
Giữa một đời sống đầy nhiễu nhương thị phi, drama, ganh ghét, phán xét ta dễ dàng bị cuốn vào những điều nhỏ nhoi:
Người này nói gì về mình.
Người kia sống giả tạo.
Mình có bị thiệt thòi?
Mình có đang bị bỏ lại?
Tâm ta trở nên bé lại, hẹp hòi như chiếc bát úp.
Và rồi khổ cũng từ đó mà ra.
Đức Phật từng dạy:
“Đừng để tâm bám vào bụi trần.
Hãy nhìn lên bầu trời, nơi gió thổi không dấu.”
Tức là:
Đừng để đời sống mình bị mắc kẹt bởi những chuyện lặt vặt.
Hãy sống vì điều lớn hơn cao rộng hơn thanh tịnh hơn.
Lớn hơn tiền là thiện tâm.
Lớn hơn danh là sự tự do.
Lớn hơn hơn thua là tình thương không điều kiện.
Lớn hơn oán hận là năng lực buông xả.
Ngẩng đầu lên để thấy:
Có những nỗi buồn mình từng nghĩ là “không thể vượt qua”, giờ đã là tro bụi.
Có những người từng làm mình tổn thương, giờ cũng đang khổ theo cách riêng của họ.
Có những giấc mơ từng cháy bỏng, nay nhìn lại chỉ là ảo ảnh.
Vậy thì, hà cớ gì phải đánh đổi cả đời để theo đuổi những thứ mong manh?
Thay vì sống để chống chọi…
Hãy sống để chuyển hóa.
Thay vì cố chứng minh…
Hãy sống sâu sắc và thầm lặng.
Thay vì sống để được biết đến…
Hãy sống như một dòng suối âm thầm, trong lành, nuôi đất trời.
**
Khi bạn ngẩng đầu nhìn trời rộng, bạn sẽ hiểu:
Đạo không nằm trong những bài giảng cao xa.
Đạo nằm ở cách bạn uống một ngụm nước, trả lời một tin nhắn, đi qua một nỗi giận, và chấp nhận một điều mình không kiểm soát được.
**
Và nếu bạn có thể sống như thế, từng ngày, từng khoảnh khắc
Thì bạn không cần phải mong cầu gì thêm nữa.
Vì chính cách sống đó đã là con đường giải thoát.
